Georgië geen blauwdruk voor Oekraïne
Al geruime tijd voor de presidentsverkiezingen hield de Oekraïense oppositie er rekening mee dat de gespannen politieke situatie in het land zou uitlopen op een volksopstand. Ze had hiervoor ook alvast een toepasselijke naam bedacht: de kastanjerevolutie, naar voorbeeld van de eerder succesvol verlopen rozenrevolutie in Georgië en vernoemd naar de alom aanwezige kastanjebomen in de Oekraïense hoofdstad Kiev.
Net als in Georgië is de huidige opstand in Oekraïne gericht tegen een door en door corrupt regime dat zich nog bedient van heuse Sovjet-regeermethoden. En evenals in de Transkaukasische republiek betreft het ook hier een generatieconflict tussen de oude nog in de Sovjet-Unie opgeleide leiders en de vaak in het Westen geschoolde generatie jongeren.
De leiders van de Oekraïense opstand wijzen net als die in Georgië het gebruik van geweld af en hopen op vreedzame wijze de machthebbers te verdrijven. Een grote rol daarbij is weggelegd voor de jongeren, verenigd in de beweging Pora. Die wordt op haar beurt weer ondersteund en getraind door leden van de Georgische jongerenbeweging Kmara, die een sleutelrol speelde bij de rozenrevolutie een jaar terug.
Kmara was weer geïnspireerd door de rol die de Servische jongerenbewegingen speelden bij de verdrijving van president Milosovic in het jaar 2000. En aanhangers van de Wit-Russische jongerenbeweging Zoebr hopen op hun beurt weer de rozenrevolutie te kunnen te implementeren in hun eigen land, dat inmiddels alweer tien jaar zucht onder de dictatuur van de voormalige kolchozdirecteur Aleksandr Loekasjenko.
Ondanks de vele parallellen tussen de vurig gehoopte kastanjerevolutie en de rozenrevolutie, zijn er ook een aantal essentiële verschillen. En die lijken ervoor te gaan zorgen dat de huidige opstand beduidend minder succesvol zal aflopen dan de eerdere politieke omwentelingen in Servië en Georgië.
Het belangrijkste verschil is de geografische ligging van Oekraïne. Het heeft in het oosten een vele honderden kilometers lange gemeenschappelijke grens met het politiek steeds assertiever wordende Rusland, terwijl het in het Westen juist aan de naar het oosten opgeschoven EU grenst. Bovendien heeft het land een grote etnische Russische minderheid binnen zijn grenzen, die juist in de (aan Rusland grenzende) regio woont waar het belangrijkste deel van het Oekraïense bruto nationaal product wordt verdiend.
En dit is weer grotendeels te danken aan de intense economische vervlechting van dit Russischtalige deel met het grote buurland. De hier geproduceerde -vaak tweederangs- machines en andere staalproducten gaan vrijwel allemaal rechtstreeks -en niet tegen slechte betaling- de grens over. Bovendien hebben veel Oost-Oekraïeners een baantje in Rusland, aangezien ze daar meer kunnen verdienen.
De huidige machthebbers -inclusief de officiële winnaar van de presidentsverkiezingen Viktor Janoekovitsj- kunnen in dit deel van Oekraïne daadwerkelijk op grote steun rekenen, ondanks hun corrupte regeerstijl. De bevolking in dit industriële gebied is ervan overtuigd veel slechter af te zullen zijn onder president Joesjtsjenko. Ze zien hem als de vertegenwoordiger van de in hun ogen luie -want weinig producerende- West-Oekraïeners, die bovendien nog eens anti-Russisch zijn en hen hun moedertaal willen ontnemen.
De reikwijdte van de kastanjerevolutie wordt dus flink ingeperkt door de etnische factor en zal dus nooit een landelijk draagvlak krijgen. Dit in tegenstelling tot de situatie eerder in Servië en Georgië, waar geen sprake was van aanwezigheid van een grote etnische minderheid binnen de grenzen die nauw verwant is aan een aangrenzende en invloedrijke staat.
De kans dat de huidige opstand in Oekraïne niet uitmondt in een vreedzame kastanjerevolutie, maar in een bloedige scheuring van het land in twee delen -het Russische oosten en het Oekraïense westen- is daardoor reëel. Om dit laatste te voorkomen is juist een actieve neutrale bemiddelingsrol van de invloedrijke buurman Rusland doorslaggevend. Maar het Kremlin lijkt tot nu toe een heel andere weg te hebben ingeslagen.