De Rekenkamer onderzocht of de EU sinds de migratiecrisis van 2015 vooruitgang heeft geboekt bij het maken van afspraken met landen die de terugkeerders zouden moeten opnemen, zoals Marokko. Dat houdt niet over, concludeert de onafhankelijke controleur, die in de gaten houdt of EU-geld wel goed wordt besteed.

Ieder jaar krijgen een half miljoen mensen te horen dat ze de EU moeten verlaten. Maar nog niet een op de vijf doet dat ook. Het schort aan medewerking van de landen vanwaaruit ze naar Europa zijn gereisd. Het maken van afspraken met deze landen blijft moeizaam. Omdat hun burgers daarop niet zitten te wachten, bijvoorbeeld. Maar ook omdat de EU steevast eist dat zij ook mensen terugnemen die slechts op doorreis waren en eigenlijk uit een ander land komen.

Kies daarom niet voor formele overeenkomsten, maar voor flexibeler afspraken, adviseert de Rekenkamer na vergelijkend onderzoek. Daarvoor zijn landen gemakkelijker te porren en zulke regelingen zijn beter bestand tegen nieuwe ontwikkelingen. Ook al waarschuwen het Europees Parlement en mensenrechtenorganisaties dat in flexibeler afspraken de rechten van migranten vaak te weinig zijn gewaarborgd.

Het lukt de EU nog niet erg om de terugkeerlanden met straf en beloning te prikkelen om mee te werken, constateert de Rekenkamer. De EU kan als belangrijke handelspartner en schenker van ontwikkelingshulp wel wat gewicht in de schaal leggen, maar gebruikt dat nog nauwelijks. Zeker dat eerste niet. Wel kan de EU landen tegenwoordig bij het verlenen van visa afrekenen op hun medewerking.