Het PBL bracht op verzoek van de ministeries van Landbouw en Financiën de kosten en effecten in kaart van twee scenario’s voor de stikstofaanpak. In beide varianten is geld uitgetrokken om gericht die boerenbedrijven uit te kopen die de meeste stikstof doen neerdalen in kwetsbare natuurgebieden, eventueel door middel van onteigening. Een keuze hierover zou aan een volgend kabinet zijn. Volgens betrokkenen worden de voorstellen straks ook besproken aan de formatietafel.

Het kabinet had voor de komende jaren tot dusver 5 miljard euro uitgetrokken voor de structurele vermindering van de stikstofdepositie in kwetsbare natuurgebieden. In het goedkoopste scenario komt daar nog eens 9 miljard euro bij, in het duurste zelfs 25 miljard euro. En dan nog is het volgens het PBL maar de vraag of de doelen die het kabinet zich gesteld heeft voor 2035 worden gehaald.

Volgens het PBL zijn de voorgestelde stikstofplannen ambitieus en is het uitvoeringstempo „ongekend hoog”, omdat ze ook nog eens binnen tien jaar gerealiseerd moeten worden. Dit „terwijl de maatregelpakketten een beroep doen op beleidsinstrumenten die momenteel alleen op veel kleinere schaal worden toegepast”, aldus het planbureau. „Ook wordt ingezet op maatregelen die nog ontwikkeld moeten worden.”

Het PBL waarschuwt ook dat aan onteigening risico’s verbonden zijn. In de plannen wordt bij gedwongen opkoop een opslag van 30 procent op de reguliere marktwaarde betaald. Dat kan boeren ervan weerhouden mee te doen aan een vrijwillige regeling. „Ze weten immers dat ze bij onteigening een hogere prijs kunnen krijgen.” Ook kan zo’n maatregel lokaal het draagvlak voor natuurbeleid aantasten.