De emeritus hoogleraar aan de Theologische Universiteit Apeldoorn sprak dinsdag tijdens de Haamstedeconferentie in Elspeet. De predikantenconferentie, die gewoonlijk drie dagen duurt, was dit jaar ingekort tot één dag. De 120 aangemelde predikanten en kerkelijk werkers konden precies in twee zalen.

Prof. Baars sprak over John Bunyan (1628-1688) en de door deze Engelse puritein geschreven boeken ”De Christenreis” en ”De Christinnereis”. Zijn centrale stelling was dat deze boeken geen schema’s voor het geestelijk leven mogen zijn.

Maar dat gebeurt wel, zo zei hij. Zo wordt gesteld dat de vlucht van Christen uit Stad Verderf de wedergeboorte betekent, de binnenkomst door de Enge Poort de persoonsopenbaring van Christus en het verliezen van het pak op Christens rug bij het kruis de rechtvaardigmaking. Deze uitleg wordt, aldus de hoogleraar, in bepaalde kringen als maatstaf genomen voor de vorderingen op de weg van het heil.

Prof. Baars wees erop dat een dergelijk schematiseren alleen al theologisch gezien niet klopt. Het begin van de reis was voor Bunyan niet de wedergeboorte, maar het „voorbereidende werk.” Het verlies van het pak op Christens rug zag Bunyan als het komen tot de volle zekerheid van het geloof, wat iets anders is dan de rechtvaardiging, aldus de christelijke gereformeerde theoloog.

Hij zei dat ”De Christenreis” een allegorie is, een verhaal met een diepere betekenis. „Bunyan gebruikte deze methode niet om een norm op te leggen. De allegorieën en beelden zijn illustraties om aan te wijzen hoe God gewoonlijk werkt in het hart van Zijn kinderen.”

Ook wees prof. Baars op het verschil tussen ”De Christenreis” en ”De Christinnereis”. „Wie ”De Christenreis” leest, moet ook ”De Christinnereis” lezen om te weten dat Bunyan aandacht heeft voor de verschillen. Christinne vlucht niet uit Stad Verderf met een zondenpak op haar rug.”

Wel hebben beide boeken waarde, aldus de hoogleraar, om geestelijke lessen te leren. Er zijn thema’s als vreemdelingschap en geestelijke strijd en er zijn terugkerende punten uit het geestelijk leven. Daarbij gaat het onder andere om het vluchten tot Christus, de noodzaak van de ontdekking van de zonden, het welkom bij de Enge Poort en de noodzaak van onderricht.

Sterfbed

Dr. P. C. Hoek, docent aan het Hersteld Hervormd Seminarium (HHS), sprak over pastoraat rond het sterfbed. Hij zei dat dat voor een predikant heel moeilijk kan zijn, ook omdat hij zijn eigen kleinheid in het aangezicht van de dood ervaart. Hij dient bewogenheid met de stervende te hebben, zoals Christus bewogenheid had met mensen. „Als herder moet je oog hebben voor de nood van de stervende maar ook voor het verdriet in je eigen ziel.”

Een gesprek met een stervende kan spanning opleveren als het gaat over het geestelijk heil. „Als iemand om bevestiging van zijn staat vraagt, is de pastor geneigd om mee te bewegen. Het is echter een wrede barmhartigheid om iemand op valse gronden gerust te stellen.”

Dr. Hoek zei dat een dergelijk gesprek natuurlijk wel voorzichtig gevoerd moet worden, het liefst onder vier ogen. Hij vindt het belangrijk dat de pastor „een geestelijke tolk is die de taal van de Schrift én van het hart” verstaat.

Augustinus

Dr. J. B. ten Hove, hervormd predikant te Veenendaal, sprak over Augustinus. Vorig jaar promoveerde hij op de studie ”Koren en kaf op de dorsvloer”. Dat betrof een onderzoek naar het separerend preken bij Augustinus.

Dr. Ten Hove zei dat Augustinus de gemeente zag als gemeente van Christus, maar dat dit geen heilsautomatisme inhield. „Hij riep op tot zelfonderzoek. Wie niet wandelde in de liefde tot God en de mensen, liet merken dat hij tot het kaf behoorde. Augustinus waarschuwde dat het kaf zou vergaan.”

De kerkvader waarschuwde aan het einde van zijn leven ook tegen het misbruik van de uitverkiezing. „Hij zei op gebiedende toon: „Ik wil niet dat hier kaf is!” Die aansporing gaat samen met de constatering dat het Christus is Die een mens levend maakt.”

Stuurgroep

De emeritus predikanten ds. J. M. J. Kieviet en ds. M. Goudriaan namen afscheid als leden van de stuurgroep, die zich bezighoudt met de voorbereiding van de conferenties. In hun plaats komen ds. W. L. van der Staaij, christelijk gereformeerd predikant te Scheveningen, en ds. D. Breure, hervormd predikant te Kockengen.