Tijdens de massale evacuatie-operatie vanaf het vliegveld van de Afghaanse hoofdstad Kabul zijn er nog geen gewelddadige confrontaties geweest tussen Amerikaanse soldaten en de Taliban. Er waren geen vijandige botsingen met de Taliban, aldus de Amerikaanse minister van Defensie Lloyd Austin in Washington. Hij gaf zijn eerste persconferentie over Afghanistan na de razendsnelle machtsovername door de islamitische fundamentalisten.

Volgens Austin blijven de communicatielijnen met de Taliban-commandanten open. „De luchthaven kan veilig opereren”, voegde hij eraan toe. In contacten met Taliban-functionarissen is benadrukt dat mensen die proberen naar de luchthaven te komen en over de juiste papieren beschikken, meteen moeten worden doorgelaten, aldus Austin. Uit Kabul komen geluiden dat het veel personen niet lukt het vliegveld te bereiken door de menigte die zich er ophoudt of omdat ze worden tegengehouden.

Ondertussen werken de Amerikanen aan het verhogen van het aantal evacuatievluchten om mensen weg te krijgen, aangezien duizenden willen vertrekken na de val van de door het Westen gesteunde regering. Austin zei zo veel mensen als mogelijk te willen evacueren, „en we zullen dit proces zo lang mogelijk voortzetten”. Hij maakte echter ook duidelijk dat de Amerikaanse troepen niet in staat zijn om mensen naar de luchthaven te halen. De militairen hebben hun handen vol aan het bewaken van het vliegveld, aldus Austin.

De Amerikaanse hoogste militair, chef-staf Mark Milley, zei op de persconferentie in het Pentagon dat het plan is om alle Amerikanen die Afghanistan willen verlaten in veiligheid te brengen. Hij vertelde verder dat de inlichtingendiensten geen enkele aanwijzing hadden dat de Afghaanse strijdkrachten en regering in slechts elf dagen zouden bezwijken. Juist die onverwacht snelle ineenstorting veroorzaakte de evacuatie-chaos.

Een vervangend Nederlands ambassadeteam is woensdag aangekomen in de Afghaanse hoofdstad Kabul. Dat liet demissionair minister Sigrid Kaag (Buitenlandse Zaken) weten op Twitter. Het gaat om de ambassadeur, een consulair noodteam en 62 militairen voor bescherming. De groep moet op het vliegveld evacuaties naar Nederland mogelijk gaan maken.

Volgens Kaag is het ambassadeteam dat wordt afgewisseld inmiddels terug op Nederlandse bodem. Het Nederlandse personeel van de ambassade in Kabul verliet Afghanistan maandagavond onder grote druk. Het nieuwe team moet meer mensen in veiligheid gaan brengen, waaronder het lokale Afghaanse ambassadepersoneel.

Het Nederlandse ambassadepersoneel werd in de nacht van zaterdag op zondag naar het vliegveld gestuurd wegens dreigend gevaar. Ze moesten volgens Kaag zo snel vertrekken, dat het lokale Afghaanse personeel niet kon worden ingelicht. Die medewerkers troffen zondag een verlaten ambassade aan.

Bij veiling Royal FloraHolland wordt de wereldwijd toonaangevende prijs van bloemen en planten bepaald. Nog even, dan gaat er geen stapelwagen meer fysiek door de afmijnzaal.

Lees ook

Afghaanse christen hoort angst in stem van zijn nicht in Kabul

Het ministerie van Defensie wil de komende tijd ongeveer drie keer per dag mensen met een vliegtuig weghalen uit de hoofdstad Kabul. Ze gaan naar een vliegveld in een ander land in de regio, en van daaruit worden ze met een groter vliegtuig naar Nederland gebracht. Dat zegt kolonel Peter Tankink, die de evacuatie coördineert vanuit het ministerie van Defensie in Den Haag.

Het vliegtuig is een C-130 Hercules, waarin plek is voor zestig tot zeventig mensen. Dat kunnen Nederlanders zijn, maar het kan ook zijn dat Nederland mensen meeneemt voor andere landen. „We proberen geen stoelen leeg te laten. Als we ruimte hebben voor Duitsers, Britten of anderen nemen we ze mee”, zegt Tankink. De kolonel kan „uit diplomatieke overwegingen” niet zeggen waar de mensen naartoe gaan voordat ze naar Nederland komen.

In de afgelopen dagen gingen beelden van het vliegveld van Kabul de wereld over. Afghanen klampten zich vast aan militaire vliegtuigen in een poging mee te kunnen komen. Meerdere mensen kwamen zo om het leven. Volgens Tankink is de situatie nog steeds gespannen „maar kan die nu redelijk doorgaan voor een vorm van orde. Er is redelijk controle over het vliegveldterrein, de landingsbaan en de taxibaan. Er rennen geen mensen richting de vliegtuigen”.

De grote chaos is nu buiten het vliegveld, aan de poort. Daar staan veel mensen die tegelijk proberen de luchthaven binnen te komen. Dat maakt het lastig om te controleren wie naar binnen mag en wie niet. „Stel je voor dat je in de zomer in een vertrekhal op Schiphol staat en daar vijf mensen uit de menigte moet halen die mee mogen. Dat is al onmogelijk. Als al die mensen tegelijk door één poort willen gaan, krijg je helemaal een grote verdrukking. Bovendien kunnen er mensen met boze bedoelingen tussen zitten. Dat is de grootste uitdaging waar alle landen mee te maken hebben, mensen tijdig en veilig door de poort van buiten naar binnen krijgen.”

Het vliegveld van Kabul heeft één landingsbaan en nauwelijks plek om vliegtuigen te parkeren, terwijl veel landen vliegtuigen sturen om zo snel mogelijk mensen te evacueren. „Zodra een vliegtuig stilstaat en de deuren opengaan, krijgen we 30 minuten de tijd om mensen in te laten stappen. Daarna gaan de deuren dicht en gaat het vliegtuig weg. Wie op het vliegveld is maar de vlucht mist, kan met een volgende vlucht mee.”

Tankink weet niet hoeveel mensen moeten worden geëvacueerd en hoelang het duurt om iedereen weg te halen uit Afghanistan. „Daarvoor opent het ministerie van Buitenlandse Zaken een tijdelijke post op het vliegveld van Kabul. De situatie van de ene minuut is een minuut later weer achterhaald. Maar alle mensen die door de poorten van het vliegveld zijn, nemen we mee. Die operatie gaat 24 uur per dag door.”

Westerse landen proberen momenteel twee groepen mensen weg te halen uit Afghanistan. Allereerst zijn dat de eigen burgers. Dit kunnen mensen zijn die in Afghanistan werkten, of statushouders die familie bezochten. „De Taliban zeggen dat ze mensen met een westerse nationaliteit geen kwaad zullen doen. Het is onmogelijk om in te schatten of ze zich daaraan zullen houden”, stelt Tankink. Hoe de situatie is voor Afghanen die voor internationale mogendheden hebben gewerkt, zoals tolken, kan hij ook niet inschatten.

Een groep islamitische geleerden gaat bepalen wat voor rechten vrouwen krijgen in Afghanistan. Een hooggeplaatste Taliban-medewerker zegt tegen persbureau Reuters dat de geleerden moeten beslissen of vrouwen een hoofddoek of boerka moeten dragen en of ze naar school en werk mogen.

Dat is heel anders dan de woordvoerder die dinsdag zei dat vrouwen niet per se een boerka aan moeten en dat ze naar school en werk mogen blijven gaan. In veel gebieden buiten hoofdstad Kabul komen verhalen naar buiten dat vrouwen niet meer mogen werken en niet meer alleen over straat mogen. Ook zouden vrouwen in elkaar worden geslagen als ze dit toch doen.

De Taliban willen de sharia invoeren in Afghanistan en het land volgens dat islamitische recht besturen. De moslimextremisten deden dit ook in hun eerste periode aan de macht, van 1996 tot 2001. In die periode hadden vrouwen amper rechten.

Buiten de hoofdstad Kabul lijken de Taliban veel harder op te treden dan in de hoofdstad, mogelijk vanwege de internationale aandacht voor de stad. Woensdag werden zeker drie mensen doodgeschoten bij protesten in Jalalabad, tientallen mensen raakten gewond. Demonstranten vervingen de witte vlaggen van de Taliban voor de groen-rood-zwarte vlag van Afghanistan.

Een leidinggevende binnen de jihadistische organisatie zei dat het land op dezelfde manier bestuurd gaat worden als de eerste keer. Er komt een raad die het dagelijkse bestuur op zich neemt met een leider daarboven. Dat wordt waarschijnlijk Haibatullah Akhundzada, een belangrijke leider van de Taliban.

Het vliegtuig met 35 Nederlandse evacués uit Afghanistan heeft vertraging opgelopen. Een woordvoerder van het ministerie van Defensie laat weten dat het toestel nu om 23.05 uur op Schiphol verwacht wordt. Eerder werd nog gesproken van 21.15 uur.

De oorzaak van de vertraging is niet duidelijk, zegt de Defensiewoordvoerder. „Ik vermoed dat ze later zijn vertrokken.”

Het vliegtuig, een C-17 die wordt gebruikt door verschillende NAVO-landen, vertrok woensdag uit de Afghaanse hoofdstad Kabul. Onderweg werd een tussenstop gemaakt in Tbilisi, de hoofdstad van Georgië. Daar werden de inzittenden opgevangen door medewerkers van de Nederlandse ambassade in Georgië.

Behalve de Nederlanders zijn ook zestien mensen met een Belgisch paspoort, twee met een Duits paspoort en twee met een Brits paspoort in Kabul ingestapt. Evacués worden uit Afghanistan gehaald nu de radicaalislamitische taliban er de macht hebben gegrepen.

Alle passagiers gaan na de landing op Schiphol van boord, zegt Defensie. Waarschijnlijk doen ze dat niet via een gate. Het toestel is te groot om gekoppeld te worden, zegt de woordvoerder. Ook zullen de passagiers na de paspoortcontrole geen gebruik maken van de aankomsthal om het vliegveld te verlaten.

De Afghaanse ex-president Ashraf Ghani is naar Abu Dhabi in de Verenigde Arabische Emiraten (VAE) gevlucht. Hij verliet zijn land afgelopen weekeinde halsoverkop toen de radicaalislamitische Taliban-beweging de hoofdstad Kabul innam en daarmee de razendsnelle herovering van het land afsloot. In een videoboodschap op Facebook richtte hij zich woensdagavond tot het Afghaanse volk en kondigde hij zijn terugkeer aan.

De VAE hebben Ghani en diens familie uit humanitaire overwegingen verwelkomd, had het ministerie van Buitenlandse Zaken van de Golfstaat eerder gemeld. Omdat de president zich uit de voeten maakte, claimt de Afghaanse vicepresident Amrullah Saleh dat hij nu de wettelijk leider van Afghanistan is. Als „legitieme interimpresident” roept hij de bevolking op zich aan te sluiten bij het „verzet”. In berichten op Twitter beweert hij dat hij wel in Afghanistan is gebleven.

In Afghanistan is verbolgen gereageerd op het vertrek van Ghani. Zelfs zijn trouwste aanhangers veroordeelden zijn besluit het land te verlaten, meldt The Washington Post. Leden van de regering en andere kopstukken vielen hem openlijk aan.

Volgens onbevestigde berichten zou Ghani zijn gevlucht met een helikopter en vier voertuigen vol met cash, naar verluidt 169 miljoen dollar (ongeveer 145 miljoen euro). In de videoboodschap noemde de voormalige president die aantijgingen volstrekt ongegrond en „leugens”. Hij kondigde aan in overleg te zijn om in de „nabije toekomst” naar Afghanistan terug te keren.

Zoals in een eerder Facebook-bericht verdedigde hij zijn vertrek. Hij zou „bloedvergieten” hebben willen voorkomen. Hij had het eerder al een moeilijke keuze genoemd, maar hij wees op de overwinning van de Taliban.

In 24 uur tijd zijn er ongeveer 5000 mensen geëvacueerd van de luchthaven van Kabul. Dat meldt een betrokken westerse functionaris. Het gaat om veiligheidsmensen en medewerkers van ambassades, hulpverleners en ook om Afghanen. De evacuatie draait rond de klok door.

Het is nog steeds een hele klus, volgens de zegsman, om de evacuaties draaiende te houden door de chaos rond het vliegveld. Talrijke Afghanen zoeken via de luchthaven een uitweg uit hun land dat opnieuw in handen is gevallen van de extremistische taliban. De vorige keer, in de jaren 1996-2001, was het een schrikbewind.

In sociale media zijn er dagelijks berichten van gedrang, schoten in de lucht en van incidenten met talibanstrijders die mensen beletten naar het vliegveld te gaan. Woensdag zouden er meerdere gewonden rond het vliegveld zijn gevallen en er zou iemand zijn neergeschoten die een afzetting over wilde klimmen.

Zowel de nieuwe machthebbers als de Amerikanen die het vliegveld en het luchtruim controleren, hebben er kennelijk geen belang bij dat de evacuaties, zoals maandag, door een enorme menigte op het vliegveld vertraagd worden. De taliban hebben gezegd dat ze burgers met de benodigde reispapieren doorlaten en het Witte Huis wil 31 augustus de missie afronden. Maar volgens sommige mediaberichten worden de taliban strikter en ze eisen een buitenlands paspoort voor de tocht naar het luchthavengebouw. Het is niet duidelijk wat de Amerikaanse regering van plan is met mensen die het vliegveld moeilijk bereiken kunnen of geen Amerikaans paspoort hebben. President Joe Biden ziet „Afghaanse bondgenoten” niet als een prioriteit bij de evacuaties.

De Kamer wil dat het kabinet alle Afghanen die voor de Nederlandse missie in Afghanistan hebben gewerkt op eenzelfde manier behandelt als Afghaanse tolken. Een meerderheid van de Tweede Kamer stemde woensdag voor een motie die daartoe oproept.

In de motie vraagt de Kamer om twee dingen: het zo snel mogelijk evacueren van deze Afghanen en hen net als de tolken aan te merken als „systematisch vervolgde groep”. Dat houdt in dat ze makkelijker in aanmerking komen voor asiel in Nederland. Aan het eerste deel van de oproep wil het kabinet tegemoet komen, zei staatssecretaris Ankie Broekers-Knol (Asielzaken) in een fel debat woensdag.

Maar door deze Afghanen hetzelfde te behandelen als tolken zou dat „een automatische vergunning” betekenen, aldus Broekers-Knol. Ze wil „een slag om de arm houden” en asielaanvragen van deze mensen individueel beoordelen zei ze voorafgaand aan de stemming over de motie.

Ook nadat de motie was aangenomen, hield de bewindsvrouw voet bij stuk. „Dat willen we op die manier niet doen”, zo verwoordde ze het kabinetsstandpunt. De motie is „dusdanig ruim geformuleerd, dat kan ik vanuit mijn verantwoordelijkheid niet op die manier doen”. Volgens de staatssecretaris is het ook niet nodig, omdat er al een moratorium van zes maanden geldt op uitzettingen en beoordelingen van asielaanvragen van Afghanen.

Tijdens het debat liepen de emoties en irritaties hoog op. D66-Kamerlid Salima Belhaj verweet het kabinet dat het de opdracht van de Kamer om Afghanen te helpen die na de machtsovername door de extremistische taliban risico lopen wegens hun eerdere werk voor de Nederlanders, niet serieus genoeg neemt. „Deze mensen gaan simpelweg dood!”, beet zij defensieminister Ank Bijleveld toe.

Ook onder anderen Derk Boswijk (CDA), Renkse Leijten (SP) en Kati Piri (PvdA) lieten duidelijk weten dat het hen allemaal veel te langzaam gaat. De betrokken bewindspersonen wijzen naar elkaar en verschuilen zich achter procedures, was een veel gehoord verwijt. Piri opperde zelfs om dan premier Mark Rutte maar naar het debat te roepen, omdat de Kamer van de aanwezige ministers geen duidelijke antwoorden kreeg.

Het Nederlandse ambassadeteam is nog niet aangekomen in Afghanistan. De ambassadeur, een „consulair noodteam” en 62 militaire beveiligers vertrokken dinsdag uit Eindhoven. Momenteel zijn ze „in de buurt van Afghanistan” en wachten ze op een vlucht naar de Afghaanse hoofdstad Kabul, laat het ministerie van Defensie woensdagmiddag weten.

CNN-correspondente Clarissa Ward doet verslag van de situatie in Kabul. Ze staat hier vlakbij de ingang van het vliegveld.

Terwijl veel westerse landen in paniek vliegtuigen stuurden naar Kabul om hun mensen te evacueren, was de reactie uit Moskou opmerkelijk kalm. De Russische ambassadeur bleef en sprak dinsdag met de taliban.

Lees ook

Terwijl hele wereld vertrekt uit Kabul, blijven de Russen

Woensdagmiddag is een transportvliegtuig vertrokken uit Kabul met 35 Nederlanders aan boord. Er zijn ook zestien mensen met een Belgisch paspoort, twee met een Duits en twee met een Brits paspoort ingestapt. Dat heeft minister Ank Bijleveld van Defensie bekendgemaakt.

Het toestel, een C-17, wordt gebruikt door verschillende NAVO-landen. Het gaat om een andere vlucht dan het vliegtuig waarmee vanuit Eindhoven de Nederlandse ambassadeur met een team onderweg is.

De Talibanleiders hebben naar eigen zeggen de voormalige Afghaanse president Hamid Karzai ontmoet. De Taliban zeggen een regering te willen vormen samen met andere partijen. Hun delegatie bestond onder meer uit Annas Haqqani van het beruchte Haqqani Netwerk. Karzai werd vergezeld door de voormalige vredesonderhandelaar Abdullah Abdullah.

Karzai werd na de val van het schrikbewind van de Taliban eind 2001 president en was het staatshoofd tot 2014. Hij is een prominente figuur in de Pathaanse bevolkingsgroep waar ook de meeste Taliban uit voortkomen. Karzai is tevens een stamhoofd in Kandahar, een Talibanbolwerk. Er is wel een foto van de ontmoeting, maar er is verder niets over het gesprek meegedeeld.

Het Haqqani Netwerk is feitelijk een Afghaans-Pakistaanse criminele bende die binnen de beweging van de Taliban de best getrainde strijders heeft. Het netwerk wordt verantwoordelijk gehouden voor drugscriminaliteit, ontvoeringen, banden met terroristen en de bloedigste aanslagen in de Afghaanse oorlog. De basis van het netwerk ligt in de oorlogen van de jaren zeventig en tachtig, in een bergachtig grensgebied ten zuiden van Kabul. De stichter van het netwerk, Jalaluddin Haqqani, was hier een guerrillaleider.

De eerste Nederlanders zijn geëvacueerd uit de Afghaanse hoofdstad Kabul. Ze zijn onderweg naar Nederland, liet demissionair minister van Buitenlandse Zaken Sigrid Kaag woensdag weten op Twitter. Details gaf ze niet, ook niet over aantallen.

De Franse regering maakte melding van de evacuatie van 216 mensen in de nacht van dinsdag op woensdag, onder wie vier Nederlanders. Het toestel is onderweg naar Parijs volgens Franse media.

Kaag liet in een mondelinge toelichting weten „ontzettend opgelucht” te zijn en is blij dat de eerste Nederlanders „eindelijk” in een vliegtuig zitten. „Maar het is maar een eerste stap, er moeten nog veel en veel meer mensen worden geëvacueerd.” Een concreet aantal wilde de bewindsvrouw nog altijd niet noemen.

Dinsdagavond lukte het niet om Nederlanders aan boord te krijgen van een vliegtuig dat mede door Nederland was gestuurd. Dat toestel stond maar een halfuur aan de grond en moest toen weer vertrekken. Volgens Kaag was er te weinig tijd en lieten de Amerikanen geen Afghanen toe op de luchthaven, waardoor bijvoorbeeld de tolken met hun gezinnen er niet in zouden kunnen. Nederland is afhankelijk van de Amerikaanse krijgsmacht omdat die de luchthaven in handen heeft.

Kaag zei dinsdagavond dat zij hoopt dat de Nederlandse ambassadeur kan voorkomen dat zoiets nogmaals gebeurt. Die landt woensdag naar verwachting op het vliegveld van Kabul. „Heel veel mensen waren er met hun gezinnen, met hun kinderen. Ze stonden daar aan de poorten van de luchthaven. Ik vind het vreselijk”, zei ze.

Maandag was ook een Nederlands vliegtuig onderweg naar Afghanistan, maar dat kreeg op het laatste moment geen toestemming om te landen op het vliegveld van Kabul.

De Taliban laten naar verluidt niemand meer in de buurt van het vliegveld komen die niet (ook) beschikt over een buitenlands paspoort. De Duitse krant Bild berichtte dat de regering wil onderhandelen met de Taliban over het vertrek van ‘lokale krachten’ die voor Duitse instellingen hebben gewerkt maar geen Duits paspoort hebben. De Taliban zouden onder meer willen voorkomen dat geschoolde vakmensen het land verlaten en niet van plan zijn nog langer Afghanen zonder buitenlands paspoort uit te laten reizen.

Ondertussen berichtten internetmedia over de eerste betogingen tegen de nieuwe machthebbers. Talibanstrijders zouden in Jalalabad het vuur hebben geopend op mensen die met de Afghaanse vlag tegen de soennitische extremisten demonstreerden. Daarbij zouden twee betogers zijn gedood.

De Taliban hebben een witte vlag met de islamitische geloofsbelijdenis en aangenomen wordt dat ze die als nationale vlag zien. De Afghaanse vlag is zwart-rood-groen gekleurd. Het is donderdag de nationale feestdag in Afghanistan. Het is dan 102 jaar geleden dat het land op papier onafhankelijk werd van het Britse Rijk.

De evacuaties vanaf het vliegveld van Kabul zijn op gang gekomen en het Amerikaanse leger zegt al 3200 mensen te hebben opgehaald met dertien vluchten. De Britse minister van Binnenlandse Zaken Priti Patel heeft verklaard dat de Britten er nu zo’n duizend mensen per dag ophalen. Op de Britse lijst van urgente gevallen zouden volgens The Daily Mail nu 6000 Britten en Afghanen staan, maar premier Boris Johnson zei de komende jaren zeker 25.000 Afghaanse vluchtelingen te willen opnemen.

Op een luchtmachtbasis bij Oxford is in de nacht van dinsdag op woensdag de eerste Britse ‘reddingsvlucht’ geland. Het gaat om een Airbus van de luchtmacht. In Frankfurt is woensdagmorgen een Duitse Airbus met circa 130 mensen uit Kabul geland. Het ging om de tweede Duitse evacuatievlucht. Volgens bondskanselier Merkel moet het land 10.000 mensen uit Afghanistan halen onder wie 2500 Afghaanse ex-medewerkers en Afghanen die gevaar zouden lopen, zoals mensenrechtenactivisten. In Rome wordt woensdagmiddag ook de terugkeer van een reddingsvlucht verwacht en een Spaans toestel is woensdagmorgen vertrokken.

De mensen die worden weggevlogen zijn vooralsnog overwegend buitenlanders. Afghanen hebben geen kans op een vlucht via de luchthaven. De Taliban houden volgens plaatselijke media met controleposten en ook met geweld Afghanen weg bij het vliegveld. Ze zouden mensen die wanhopig toch een poging wilden wagen op straat hebben mishandeld met onder meer zwepen. De Amerikanen die de luchthaven runnen, laten overigens nog helemaal geen Afghanen toe, zei demissionair minister van Buitenlandse Zaken Sigrid Kaag dinsdag.

De Amerikaanse president Joe Biden heeft in zijn toespraak maandag nog het beleid verdedigd te wachten met de evacuatie van „Afghaanse bondgenoten”, omdat die volgens hem eerder hadden kunnen vertrekken en nu geen prioriteit hebben.

De mensen die Nederland had willen wegleiden uit Kabul hebben niet de kans gekregen om in te stappen in het vliegtuig dat er dinsdagavond landde. Dat zei demissionair minister van Buitenlandse Zaken Sigrid Kaag. Er was te weinig tijd en de Amerikanen laten bovendien geen Afghanen toe op de luchthaven. „Hopelijk is er morgen verbetering in deze situatie.”

Het vliegtuig dat mede door Nederland naar Kabul gestuurd was, stond maar een halfuur aan de grond toen het weer moest vertrekken. „Heel veel mensen waren er met hun gezinnen, met hun kinderen. Ze stonden daar aan de poorten van de luchthaven. Ik vind het vreselijk.” De minister zegt in overleg te zijn met de Amerikanen om te voorkomen dat zoiets nog eens gebeurt. Ze zegt de kwestie woensdag ook te bespreken met haar Duitse ambtgenoot Heiko Maas.

Nederland is afhankelijk van de Amerikaanse krijgsmacht omdat die de luchthaven in handen hebben. De VS laten op het vliegveld vooralsnog geen Afghanen toe, waardoor bijvoorbeeld de tolken met hun gezinnen er niet in zouden kunnen.

Toch lukte het door de tijdsdruk en de chaotische situatie op en rond de luchthaven nu ook niet om Nederlanders aan boord te krijgen. Ze hoopt dat de Nederlandse ambassadeur, die woensdag op het vliegveld van Kabul hoopt te landen en daar direct aan het werk wil, kan voorkomen dat zoiets nog eens gebeurt.

Kaag wil de manier waarop de Amerikanen het aanpakken op de luchthaven niet bekritiseren. „Het is heel moeilijk te raden vanuit Den Haag wat er op de luchthaven van Kabul moet gebeuren”, zo zei ze. „Ons past bescheidenheid. Maar wat we nu doen is op alle manieren druk uitoefenen, helderheid verkrijgen en ervoor zorgen dat iedereen die wij willen evacueren wordt geëvacueerd.”

De leiders van de G7-landen zullen volgende week op een videoconferentie de situatie in Afghanistan bespreken. De Amerikaanse president Joe Biden en de Britse premier Boris Johnson spraken dinsdag telefonisch met elkaar af zo’n virtuele ontmoeting te organiseren „om een gemeenschappelijke strategie en aanpak te bespreken”, aldus het Witte Huis in een verklaring.

Een woordvoerder van de regering van het Verenigd Koninkrijk zei dat Johnson in het gesprek met Biden heeft benadrukt „hoe belangrijk het is dat we de progressie die de afgelopen 20 jaar in Afghanistan is gemaakt niet verloren zal gaan” nu de Taliban weer de macht hebben gegrepen in Afghanistan.

Ook zou Johnson hebben gezegd dat de VS en het VK zich „moeten beschermen tegen elke opkomende dreiging van terrorisme en de bevolking van Afghanistan moeten blijven steunen”.

De Verenigde Staten hebben voor bijna 9,5 miljard dollar aan internationale tegoeden van de Afghaanse centrale bank bevroren. Een overheidsfunctionaris bevestigde dinsdag bovendien dat geldtransporten naar het land zijn stopgezet, in een poging te voorkomen dat een door de Taliban geleide regering toegang krijgt tot het geld.

Ook het hoofd van de centrale bank van Afghanistan, Ajmal Ahmady, liet maandag in een tweet al weten dat de verscheping van dollars naar Afghanistan zou worden stopgezet. Een groot deel van de tegoeden en goudvoorraden van de Afghaanse centrale bank zijn gestald op rekeningen en in kluizen bij de Amerikaanse centrale bank. Ook heeft de Afghaanse centrale bank miljarden geïnvesteerd in Amerikaanse staatsobligaties en via andere financiële instituties in de VS. Ahmady verliet Afghanistan zondag, waarna de Afghaanse munt veel waarde verloor ten opzichte van de Amerikaanse dollar.

De internationale tegoeden vormen een groot deel van de totale bezittingen van de Afghaanse centrale bank.

Het Verenigd Koninkrijk heeft dinsdag bekendgemaakt over een periode van vijf jaar 20.000 Afghanen te willen opvangen die op de vlucht zijn geslagen nu de Taliban de macht hebben gegrepen in hun land. In het eerste jaar gaat het om 5000 vluchtelingen. Vrouwen, meisjes, religieuze en andere minderheden zullen daarbij prioriteit krijgen.

„Ik wil ervoor zorgen dat wij als natie alles in het werk stellen om steun te bieden aan de meest kwetsbare mensen die Afghanistan ontvluchten”, stelt de Britse minister van Binnenlandse Zaken Priti Patel in een artikel in de Britse krant The Telegraph. In het artikel roept Patel ook andere landen op om meer Afghaanse vluchtelingen op te nemen.

De Britse regering onderkent dat Afghanen die het VK en andere westerse landen hebben geholpen in Afghanistan de afgelopen 20 jaar nu extra veel gevaar lopen door de machtsovername door de Taliban.

De krant The Guardian schrijft dat de meeste van deze 20.000 Afghanen echter wel eerst zelfstandig naar buurlanden als Pakistan zullen moeten vluchten, voordat zij onderdak kunnen krijgen in het VK. Tenzij er in de toekomst een overeenkomst kan worden gesloten met de Taliban om mensen die dat willen uit Afghanistan te laten vertrekken.

Volgens de krant benadrukte de Britse premier Boris Johnson eerder al dat het VK „dank is verschuldigd aan allen die de afgelopen 20 jaar met ons hebben samengewerkt om Afghanistan tot een betere plaats te maken” en dat „velen van hen, vooral vrouwen, nu dringend onze hulp nodig hebben”.

De Tweede Kamer debatteert woensdag opnieuw over de situatie in Afghanistan. Een Kamermeerderheid wil dat het kabinet meer Afghanen die voor bijvoorbeeld de Nederlandse militaire missies in het land hebben gewerkt naar Nederland haalt, en zal daar in een motie toe oproepen.

De ministers Ank Bijleveld (Defensie) en Sigrid Kaag (Buitenlandse Zaken) en staatssecretaris Ankie Broekers-Knol (Asiel) vonden dinsdag in een ingelast commissiedebat ook al een kritische Kamer tegenover zich. Daarbij speelde ook mee dat de bewindslieden veel vragen die voorafgaand aan het debat gesteld waren, niet tijdig hadden beantwoord.

Nederland zet volgens het kabinet alles op alles om in ieder geval tolken die voor de Nederlandse krijgsmacht hebben gewerkt, met hun gezinnen naar Nederland te halen. Maar de Kamer wil ook dat andere Afghanen die Nederland de afgelopen jaren geholpen hebben en daardoor mogelijk te duchten hebben van de nieuwe machthebbers, die mogelijkheid krijgen.

Het Amerikaanse leger heeft tot nu toe 3200 mensen uit Afghanistan geëvacueerd. Dinsdag alleen al werden 1100 mensen het land uit gevlogen. Het gaat om Amerikaanse staatsburgers, mensen met een permanente verblijfsvergunning in de Verenigde Staten en hun families. In totaal voerden de VS tot nu toe dertien evacuatievluchten uit.

Een bron binnen de Amerikaanse regering zei te verwachten dat, nu de evacuatiestroom eenmaal goed op gang is gekomen, „de aantallen snel verder zullen oplopen”. Nog zo’n 11.000 mensen met de Amerikaanse nationaliteit verblijven in Afghanistan.

Het Amerikaanse ministerie van Defensie zei woensdag dat het Amerikaanse leger tot eind augustus de controle houdt over het vliegveld, om zoveel mogelijk mensen te evacueren. Een groep van veertig Congresleden roept president Joe Biden op om die termijn te verlengen. De Congresleden willen Amerikaanse troepen in Afghanistan houden totdat alle Amerikaanse burgers en Afghanen die er voor de Amerikaanse overheid en het leger werkten zijn geëvacueerd.

Ook het Duitse evacuatieproces lijkt inmiddels succesvoller te worden. Gingen er in de nacht van maandag op dinsdag nog slechts zeven personen mee op de eerste evacuatievlucht, een paar uur later vervoerde een tweede vliegtuig 129 mensen naar de stad Tasjkent in Oezbekistan. Dinsdag nam een derde Duitse evacuatievlucht nog eens 139 passagiers mee. Vanuit Tasjkent kwamen woensdag bovendien de eerste 130 evacués aan in Frankfurt.

In samenspraak met de Duitse overheid zal luchtvaartmaatschappij Lufthansa ook evacuatievluchten naar Duitsland gaan aanbieden vanuit Doha in Qatar, liet een Duitse regeringsfunctionaris weten. En mogelijk ook vanuit buurlanden van Afghanistan. Voor woensdag staan vier nieuwe Duitse evacuatievluchten vanuit Kabul naar Tasjkent op de planning.

Het liveblog van dinsdag is hier terug te lezen.