„Zorg dat je ongezien het Congresgebouw verlaat. Kies een zijuitgang, neem je stemsleutel mee en vertoon je vooral niet in de wandelgangen.” Die sms-boodschap kregen de Democratische leden van het Texaanse Huis van Afgevaardigden van hun fractieleider, bijna twee weken geleden op de late zondagavond. De hele fractie vertrok, waardoor het noodzakelijke quorum om te kunnen stemmen ontbrak.

De Democratische afgevaardigden verzamelden zich in een zwarte kerk, op 3 kilometer afstand van het Congresgebouw in de stad Austin. Niet te ver weg, want ze hielden er rekening mee dat de Republikeinse gouverneur van Texas, Greg Abbott, hen met inzet van de State Troopers zou dwingen om alsnog te komen stemmen over de omstreden kieswet.

Met hun stunt wisten de Democraten te bereiken dat de deadline voor de stemming over het wetsvoorstel passeerde, en dat het dus niet werd goedgekeurd. Tot hun vreugde, want naar hun oordeel beperkt deze nieuwe wet het kiesrecht op ontoelaatbare wijze.

Of het werkelijk helpt? Zeker niet. De gouverneur heeft een nieuwe vergadering gepland. En dan zal de wet alsnog worden aangenomen, zo is de verwachting. De Republikeinen hebben in het Congres van Texas immers de meerderheid.

De Democraten delven dus alsnog het onderspit en zullen hun actie bovendien duur moeten betalen. Gouverneur Abbott heeft inmiddels aangekondigd de begrotingspost waaruit de salarissen van de Congresleden worden betaald te vetoën. Wie zijn taak als volksvertegenwoordiger niet serieus uitvoert, verdient geen loon, is zijn redenering.

Duidelijk is dat Democraten en Republikeinen een totaal verschillend oordeel hebben over de bedoeling en gevolgen van de wet. Republikeinen zeggen dat deze is ingediend om de betrouwbaarheid van de verkiezingen te garanderen. Met striktere regels kan stembusfraude worden tegengegaan. Achtergrond van hun standpunt is dat er bij de laatste presidentsverkiezingen te veel onregelmatigheden zouden zijn geweest, om niet te zeggen: fraude. Daardoor heeft Biden gewonnen en Trump verloren. Dat is (nog steeds) de overtuiging van een meerderheid van de Republikeinen.

Democraten beweren daarentegen dat de wet in Texas erop gericht is om het stemmen door bepaalde groepen moeilijker te maken. Ze hebben het dan over: minder draagkrachtigen en vooral zwarten – groepen die doorgaans op de Democraten stemmen.

De grootste doorn in het oog van de Republikeinen is het stemmen per post. Vanwege de coronapandemie is daar in november vorig jaar op grote schaal gebruik van gemaakt. Hun gevoelen is dat Biden daardoor het Witte Huis veroverde. Republikeinen menen dat deze methode zeer fraudegevoelig is en daarom willen ze de mogelijkheid om per post te stemmen fors beperken.

Zondag

De nieuwe wet maakt ook een eind aan drive-instembureaus en aan stemlokalen die 24 uur per dag open zijn. Vooral zwarten, die vaak van ochtendgloren tot avondrood werken, maken hier gebruik van. Daarnaast stelt de wet strengere eisen aan de identificatiepapieren die een kiezer moet overleggen. Het probleem is dat die geld kosten. Daarvoor hebben grote groepen zwarte kiezers het geld niet.

Stemmen op zondag is straks ook niet meer mogelijk. Ook dat treft juist zwarte kerkgangers die onder het motto ”Souls to the polls” met de gehele gemeente na afloop van de kerkdienst naar de stembus gaan.

Verder worden door de nieuwe kieswet de mogelijkheden verruimd voor toezicht van burgers bij het tellen van de stemmen. Volgens tegenstanders van de wet bestaat daarmee het gevaar dat de stemmentellers worden geïntimideerd.

Het wetsvoorstel in Texas is niet uniek. In de staten Georgia en Florida zijn inmiddels wetten aangenomen en geratificeerd die eveneens de stemmogelijkheden beperken. Volgens het Brennan Center for Justice in New York zijn er inmiddels in 14 staten, allemaal met een Republikeinse meerderheid, in totaal 22 strengere kieswetten aangenomen.

In diverse andere staten hebben in totaal 61 wetsvoorstellen al een deel van het goedkeuringsproces doorlopen. In alle gevallen zijn ze bedoeld om de regels voor het uitbrengen van een stem strikter te maken.

En daarmee is nog niet alles gezegd. Het Brennan Center meldt dat er in 43 staten wordt gewerkt aan in totaal 253 wetsvoorstellen die de regels voor het stemmen aanscherpen. Lang niet alle voorstellen zullen het halen, maar volgens het centrum zal dat wel gebeuren in staten waar de Republikeinen het voor het zeggen hebben.

Het meest vergaand is een wetsvoorstel ingediend in Arizona door een Republikeins lid van het Huis van Afgevaardigden. Hij wil dat een gewone meerderheid van de volksvertegenwoordiging, het Congres van Arizona dus, zo nodig een uitslag van de presidentsverkiezingen terzijde kan schuiven om vervolgens als volksvertegenwoordiging zelf een nieuwe uitkomst te bepalen.

Niemand verwacht dat dit voorstel zal worden aangenomen. Maar het is volgens waarnemers wel veelzeggend dat een afgevaardigde deze plannen voordraagt voor serieuze behandeling. Het typeert de sfeer in de Amerikaanse politiek.

Afschuw

President Biden heeft inmiddels meerdere malen zijn afschuw over deze aanpassingen van de stemprocedures uitgesproken. Hij noemt de wetten een „on-Amerikaanse gruwel.” Maar veel meer kan hij niet doen. De Amerikaanse grondwet bepaalt dat individuele staten de regels voor het stemmen vaststellen.

Democraten in Washington proberen nu landelijke regels voor stembusprocedures in federale wetgeving vast te leggen. Zij hebben de ”John Lewis Votings Rights Advancement Act”, genoemd naar de vorig jaar overleden burgerrechtenactivist John Lewis, opgesteld. Daardoor zouden de beperkingen die individuele staten nu invoeren weer ongedaan kunnen worden gemaakt. Zo willen de Democraten niet dat het stemmen per post moeilijker wordt gemaakt, waar de Republikeinen juist wel op aansturen.

Deze wetsvoorstellen krijgen binnen het Huis van Afgevaardigden voldoende steun omdat de Democraten daar de meerderheid hebben. Maar in de Senaat is dat niet het geval. Beide partijen hebben daar evenveel zetels. Wil een wet aangenomen worden, dan is de instemming van zestig senatoren nodig. Verwacht wordt daarom dat de wet in de Senaat zal stranden. Met als gevolg dat er bij de volgende verkiezingen weer veel gedoe valt te verwachten.