Veel kerken zijn blij met de ruimte die er vanaf zaterdag komt voor erediensten. Het Interkerkelijk Contact in Overheidszaken (CIO) bracht deze week een nieuw advies uit voor versoepelingen, nadat in april een „voorzichtige eerste stap” werd gezet.

Nu is een volgende fase mogelijk in de routekaart die het overlegplatform tussen kerk en overheid eerder uitbracht. Dat betekent meer ruimte voor bezoekers. Ook zal in heel wat gemeenten zondag voor het eerst in een aantal maanden weer -ingetogen- samenzang klinken.

Diversiteit

Hoe de eredienst er daarmee zondag precies uitziet, verschilt plaatselijk en per kerk sterk. In de afgelopen maanden is een grote diversiteit ontstaan aan plaatselijk beleid door kerkenraden. Die weerspiegelt zich ook in de adviezen die de landelijke kerken deze week uitbrachten, soms al voor het CIO uit. In veel hervormde en christelijke gereformeerde gemeenten zijn de CIO-adviezen in de afgelopen maanden een-op-een gevolgd, hoewel voorbeelden bekend zijn van kerkenraden die een eigen –vaak wat ruimere– lijn kozen. Ook nu volgen onder meer de Protestantse Kerk in Nederland en de Christelijke Gereformeerde Kerken de bezoekersaantallen die het CIO hanteert.

Andere reformatorische kerken zijn inmiddels een stuk terughoudender in hun adviezen of in het noemen van concrete bezoekersaantallen. Zo leggen de Gereformeerde Gemeenten vooral de nadruk op de autonomie van de plaatselijke kerkenraden, terwijl de Gereformeerde Gemeenten in Nederland en de Oud Gereformeerde Gemeenten in Nederland geen reden zagen om een nieuw advies uit te brengen. Veel gemeenten uit deze kerken versoepelden de afgelopen weken al, hoewel ook hier voorbeelden bekend zijn van kerkenraden die altijd de CIO-lijn volgden. Het maakt dat de landelijke kerken zich veel minder dan in het begin van de crisis wagen aan al te concrete raadgeving.

‘Normaal’

Nu de versoepelingen elkaar snel opvolgen –op 30 juni zou de volgende grote stap in het ”openingsplan” al moeten volgen– kijken ook kerken steeds meer vooruit. Wat wordt er richting de zomer mogelijk, en: wanneer keren we terug naar ‘normaal’?

Daarover is vooral nog veel onduidelijk en bovendien komen heikele thema’s om de hoek kijken. De volgende, vierde stap in de routekaart voor kerken betekent een verruiming naar maximaal 100 kerkgangers (nu 60) of een gebruikte ruimtecapaciteit van 20 procent (nu 15). Dat ligt in lijn met de maximale groepsgrootte die het kabinet vanaf 30 juni in bijvoorbeeld restaurants wil gaan hanteren. De regering gaf al aan op 30 juni stap vier en vijf in het openingsplan te willen combineren. Stap vijf in de routekaart voor kerken houdt het loslaten van een vast bezoekersaantal in –afstandsmaatregelen gelden dan wel als die in de samenleving ook nog van kracht zijn– maar het is nog onduidelijk of deze stap ook per 30 juni gezet wordt.

Grenzen

Veel kerkenraden lopen echter vooral tegen de grenzen van hun gebouw aan: met inachtneming van de anderhalve meter is de ruimte nu eenmaal beperkt en kent opschalen een grens. Maar wanneer de afstandsmaatregel van tafel gaat, is volstrekt onzeker.

Hierbij zouden toegangstesten een rol kunnen spelen. Zo mag bijvoorbeeld in de cultuursector vanaf zaterdag een stuk meer ruimtecapaciteit gebruikt worden als bezoekers een negatief testbewijs kunnen tonen. Vanaf 30 juni vervalt met zo’n test op verschillende plaatsen –zoals grootschalige evenementen of attracties in de buitenlucht– de anderhalvemetermaatregel. Deze optie is voor kerken echter nog niet in beeld, liet een woordvoerder van het ministerie van Justitie deze week desgevraagd weten. Daar gelden de maximale bezoekersaantallen zoals het CIO die communiceerde, zij het als een advies vanwege de vrijheid van godsdienst. Op voortgang en resultaten van de proeven in kerken met toegangsbewijzen wilde het CIO deze week niet ingaan.

Bezwaren

Daarnaast is het al zeer de vraag of kerken deze mogelijkheid zouden gebruiken. Een rondvraag onder de landelijke kerken toont vooralsnog weinig animo, of men heeft zich nog niet op deze vraag bezonnen. Naast praktische struikelblokken –zoals wekelijks testen binnen 40 uur voor de eredienst– wegen vooral principiële bezwaren zwaar: kerken zijn huiverig voor polarisatie binnen de gemeenten, als leden die niet willen testen zo een andere positie krijgen.

Die weerstand speelt nog veel sterker bij ruimte bieden op basis van vaccinaties. Toch zal juist deze discussie in de komende maanden steeds meer een maatschappelijk thema worden, nu zichtbaar wordt hoezeer de vaccinatiegraad van invloed is op de dalende coronacijfers. Het is waarschijnlijk dat de roep om voorrechten voor gevaccineerden steeds sterker zal worden. En omgekeerd: dat het draagvlak –of gebrek daaraan– voor versoepelingen in kerken hierdoor zal worden beïnvloed. De eerste berichten over de achterblijvende vaccinatiegraad in de biblebelt verschenen al in landelijke media. Als die discussie losbarst, zullen kerken voor de taak staan helder te verwoorden waarom dergelijke vormen van toelatingsbeleid voor hen een onbegaanbaar pad zijn.