In amper twee dagen slaagden 8000 Afrikanen er deze week in Ceuta te bereiken – de meesten uit Marokko, anderen uit landen ten zuiden van de Sahara. Nooit eerder hadden zo veel clandestiene migranten in zo’n korte tijd Spaans grondgebied bereikt. Zeker twee migranten kwamen om het leven door verdrinking.

Het tien meter hoge grenshek, aan beide zijden intensief bewaakt, maakt Ceuta een bijna onneembare vesting voor wie geen papieren heeft. Behalve als de Marokkaanse politie besluit de andere kant op te kijken en migranten ongehinderd de grens kunnen naderen. Een korte zwempartij door de Middellandse Zee om het grenshek heen is dan voldoende om Ceuta te bereiken. Bij eb kan het zelfs lopend over de golfbrekers. Dat is precies wat maandag en dinsdag gebeurde.

Het bleef niet bij de andere kant op kijken. Op televisiebeelden was te zien hoe de Marokkaanse grenswacht de poort naar Ceuta letterlijk open zette. Voor migranten die in sommige gevallen al jaren in Noord-Marokko verblijven in de hoop dat ze in Ceuta voet op Europese bodem kunnen zetten, was dat een droomkans. Spanje zond onmiddellijk politieversterking om de stroom migranten tot staan te brengen. Bovendien werden legereenheden en pantservoertuigen naar de grens gestuurd. Niets minder dan de nationale soevereiniteit zou in het geding zijn

Woensdagmiddag was volgens de officiële cijfers al meer dan twee derde van de nieuwkomers teruggestuurd naar Marokko. In veel gevallen ging het om pushbacks, directe collectieve uitzettingen waarvan de wettigheid omstreden is. Anderen keerden vrijwillig terug.

Dinsdag besloot de regering in Madrid 30 miljoen euro steun te verlenen aan Marokko voor versterking van de grensbewaking. Dat besluit zou al een week eerder op de agenda van de ministerraad hebben gestaan en had dus „niets te maken” met de gebeurtenissen van de voorbije dagen. Woensdag herstelde Marokko de bewaking aan de grens met Ceuta. De toestroom stopte onmiddellijk.

Het is niet de eerste keer dat Marokko extra steun uit Spanje en Europa krijgt na een plotselinge toename van het aantal clandestiene migranten aan de zuidgrens. In 2018 kwam een recordaantal van 64.000 mensen Spanje binnen. Sindsdien is Marokko de grootste ontvanger van Europese steun in Afrika. Tussen 2018 en 2020 ontving Rabat ten minste 343 miljoen euro uit Brussel en Madrid. De noordgrens van Marokko werd dichtgetimmerd en de migratiestroom verminderde in 2019 met de helft.

De rol van Europese grenswaakhond geeft Marokko een niet te onderschatten machtspositie. Als Rabat – lees koning Mohammed VI– ergens boos over is, gaat de migratiekraan open. Dat gebeurde in 2014, toen het jacht van de koning in Ceuta werd aangehouden door een Spaanse patrouille. In de twee dagen daarop zetten 1400 migranten voet aan wal op de Spaanse zuidkust.

Ditmaal is Marokko ontstemd over het verblijf in Spanje van Brahim Ghali, leider van het Saharaanse bevrijdingsfront Polisario. Ghali (71) is ernstig ziek en wordt in een ziekenhuis in Logrono behandeld. Tot 1975 was de Westelijke Sahara een Spaanse kolonie. Na het vertrek van de Spanjaarden werd het grondstofrijke gebied ingelijfd door Marokko. Rabat beschouwt Polisario, dat zelfbeschikking voor het Saharaanse volk nastreeft, als een terreurgroep.