Onderzoekers van de Chinese Academy of Sciences en Technische University van Denemarken schreven onlangs in vaktijdschrift Geophysical Research Letters dat de geografische Noordpool verschuift richting Canada.

Hoe kan klimaatverandering de hoek van de rotatie-as van de aarde veranderen?

De draaiing van de aarde om zijn as wordt deels bepaald door de gewichtsverdeling van de aardbol. Uit satellietmetingen vanaf 2002 bleek al dat deze gewichtsverdeling is veranderd door smeltende ijskappen op de Noord- en Zuidpool.

Hoe weten ze dat de kanteling van de aardas door klimaatverandering komt?

De onderzoekers hebben alle mogelijke scenario’s van de totale waterverdeling over de hele aarde vergeleken. Het afsmelten van de polen verklaarde het grootste deel van de extra kanteling van de aardas. Jaarlijks verdwijnt er 267 miljard ton ijs als smeltwater naar de oceanen.

Daarnaast verandert ook het oppompen van grondwater voor de landbouw en drinkwater de verdeling van water over de aardbol, met name rond de evenaar. Elk jaar wordt wereldwijd zo’n 1000 kubieke kilometer water (1 miljoen miljard liter) aan de ondergrond onttrokken. Beide factoren samen blijken voldoende voor het verschuiven van de aardas.

Uit eerdere studies bleek ook een verschuiving van de magnetische Noordpool van Canada naar Siberië plaats te hebben. Die heeft te maken met de stroming van gesmolten ijzer in de kern van de aarde.

Hoe snel verloopt de kanteling van de aardas?

De aardas is gewoonlijk 23,4 graden gekanteld ten opzichte van de rotatiebaan om de zon. Die hoek wordt momenteel elk jaar groter. Tussen 1995 en 2020 verliep het proces zeventien keer sneller dan tussen 1981 en 1995. Jaarlijks verschuift de aardas met een snelheid van 2,95 milliarcseconden oftewel 0,00000055 graden in de richting van Canada.

Welke gevolgen heeft de extra kanteling van de aardas?

Wanneer de kanteling doorzet, kan op de –heel lange– termijn het klimaat op aarde veranderen. Het klimaat in ons land wordt dan meer subtropisch met minder grote verschillen tussen de seizoenen. En de poolnachten en -zomers kunnen langer worden. Maar met de huidige snelheid zal dat nog miljoenen jaren duren.

En op de kortere termijn?

Daarop zullen vooral sterrenkundigen de gevolgen ondervinden. Zo zal de Poolster over enkele duizenden jaren zijn positie verliezen als centraal navigatiepunt. Dat zal dan worden ingenomen door een andere ster. Ook zullen sterrenbeelden aan een ander deel van de nachtelijke hemel staan.