Chinese president Xi Jinping rekent nu ook af met nationale uithangborden
Alibaba-oprichter Jack Ma was ooit hét voorbeeld van succesvol Chinees ondernemerschap. Nu is hij ongenade gevallen. Want kritiek op de overheid is in China nog steeds not done.
Jarenlang leek niets Jack Ma te kunnen stuiten in zijn ambities. In navolging van andere big tech-ondernemers lanceerde hij de ene dienst na de andere. Alibaba Group sloeg wereldwijd zijn vleugels uit en lanceerde naast zijn marktplaats AliExpress onder meer een dienst voor cloudopslag, technologische oplossingen die het verkeer in goede banen moeten leiden en betaaldienst Alipay.
Het betaalplatform werd een groot succes, maar had Ma nog veel meer geld kunnen opleveren. Door een beursgang van dochteronderneming Ant Group –waar Alipay in was ondergebracht– kon de steenrijke Chinees eind vorig jaar nog eens miljarden incasseren.
Dat het feest niet doorging, lag niet aan hem maar aan president Xi Jinping. Die stak op het laatste moment eigenhandig een stokje voor de aandelenuitgifte. De reden: Ma uitte in oktober kritiek op Chinese toezichthouders en staatsbanken. Die zouden volgens de tengere ondernemer de innovatie van technologiebedrijven in de weg staan.
Dieptepunt
Na het debacle verdween Ma enkele maanden van de radar. Vorige week volgde een nieuw dieptepunt in zijn tot voor kort glansrijke carrière. Onder druk van de Chinese overheid werd besloten om Ant Group te veranderen in een financiële holding die onder toezicht van de Chinese staatsbank valt. Moederbedrijf Alibaba kreeg bovendien een boete van omgerekend 2,3 miljard euro te verstouwen. Officieel omdat het haar dominante marktpositie zou hebben misbruikt, maar angst in Peking lijkt de belangrijkste reden te zijn.
De ontwikkelingen in de Chinese technologiesector staan niet op zichzelf. Waar in West-Europa Apple, Facebook en Google de dienst uitmaken, kent China vooral zijn eigen merken. Zo domineren in het Aziatische land onder meer Tencent, Baidu, Alibaba en Tiktok-eigenaar Bytedance de markt. Van de overheid hebben de bedrijven weinig te duchten, mits ze zich gedeisd houden. Zolang de bevolking technologie uit eigen land gebruikt, kan Peking immers invloed blijven uitoefenen.
Maar worden de bedrijven te machtig of hun bazen te mondig, dan draait de overheid zonder pardon de duimschroeven aan. De kwestie rond Ma laat zien dat niets Peking daar in kan stuiten. Sinds de ontwikkelingen in oktober 2020 zag Alibaba al zo’n 170 miljard dollar in rook opgaan. Het laat het bedrijf weinig keuze dan zich te voegen naar de wil van de machtige Communistische Partij.
Afschrikwekkend
De zaak moet –in lijn met de Chinese geschiedenis– ook als afschrikwekkend voorbeeld dienen. In reactie op de ontwikkelingen schikten andere technologiebedrijven zich dan ook deemoedig naar het Chinese opperbevel. Vorige week beloofden enkele tientallen grote bedrijven plechtig om zich aan de Chinese monopolieregels te houden en met Peking samen te werken aan een eerlijke en competitieve markt.
Het opent de deur voor de Communistische Partij om strenge eisen te stellen aan hun werkwijze en om actief informatie te delen, zoals ook Ant Group onder druk moet doen. Daarmee krijgt de overheid niet alleen inzage in de bedrijfsvoering, maar verstevigt hij ook zijn grip op de 1,4 miljard staatsburgers. Terugslaan is voor de bedrijven en burgers geen optie.
Als zelfs een zwaargewicht als Ma zonder kritiek onschadelijk kan worden gemaakt, hoeven andere ondernemers zich geen illusies te maken. Dus rest ze niets anders dan zich te schikken. Alibaba haastte zich ermee: het bedrijf bedankte Peking nederig voor het kritische toezicht.
