Om de geheel eigen Chinese invulling van bekend klinkende begrippen aan de kaak te stellen was Malin Oud een van de initiatiefnemers van een Chinees-Westers woordenboek: ”The Decoding China Dictionary”. Ze is directeur van het Raoul Wallenberg Instituut voor Mensenrechten in Stockholm, en geeft daar leiding aan het China-onderzoek. Samen met Katja Drinhausen redigeerde ze het woordenboek dat vorige maand op de markt kwam. Drinhausen is als onderzoeker verbonden aan het Mercator Instituut voor Chinastudies (MERICS) in Berlijn.

Het is niet toevallig dat zo’n handleiding nu verschijnt. Tientallen jaren was ”niet opvallen en je tijd afwachten” immers het motto van China’s buitenlandse politiek. Sinds 2012 is dat met het aantreden van Xi Jinping als president voorbij. Xi eist voor zijn land een assertieve rol op het wereldpodium. Xi promoot de ‘Chinese weg’ van de eenpartijstaat met verve, maar hij verpakt dat alles in een woordenmist van voor westerlingen geruststellende woorden, als hij het heeft over vrede, een gedeelde bestemming, gelijkwaardigheid, recht, vrijheid en democratie. Intussen is er wel degelijk sprake van een keiharde strijd rond die ene vraag: welke waarden en normen en welke regels gaan de internationale gemeenschap van de 21ste eeuw domineren?

Overigens horen Chinese burgers thuis een heel ander verhaal, weet Oud. Ze citeert Xi die er in 2019 op hamert dat China „nooit” de weg van westers constitutionalisme, scheiding der machten of van een onafhankelijke rechtspraak zal opgaan. Zijn partij ziet de invloed van westerse liberale waarden –zoals die van democratie en mensenrechten– als een regelrechte bedreiging voor haar alleenheerschappij. Bestrijding van die westerse invloed, bijvoorbeeld door (vermeende) aanhangers op te pakken, gebeurt onder Xi volop. De afkondiging van de nationale veiligheidswet in Hongkong is er het meest recente voorbeeld. Voor de lange termijn kiest de partij voor integratie van westerse begrippen in het eigen partijverhaal, maar dan wel met een andere betekenis eraan toegekend. „Daardoor kan het dat het neerslaan van protesten in Hongkong wordt uitgelegd als bescherming van mensenrechten en als uiting van goed bestuur.” Europese gesprekspartners van China moeten weten wat die achterliggende betekenis is van bekend klinkende begrippen, vinden Oud en Drinhausen. „Het woordenboek is daarbij een eenvoudig en praktisch stuk gereedschap.”

GOED BESTUUR

Openbare orde, materiële welvaart en optimale veiligheid voor de partijstaat bepalen wat goed bestuur is. Om die reden worden wetten die burgervrijheden aan banden leggen gezien als belangrijke ingrediënten van goed bestuur.

VRIJHEID VAN MENINGSUITING

”Alle media dienen de achternaam van de partij te dragen”, is een slogan van president Xi Jinping waarmee hij de absolute controle van de partij over de media en over publieke meningsuitingen bevestigde. Ondanks dat artikel 35 van de Chinese grondwet burgers volledige vrijheid van meningsuiting toekent, beschouwt de partij zulke vrijheden als ontwrichtend voor de partijstaat en is drastische inperking gewenst.

SAMENWERKING

De Chinese term is volgens de auteurs een van de meest niet begrepen termen in westerse oren. Wat China eronder verstaat is toch vooral een zakelijke deal, met een sterke ”voor wat hoort wat”-insteek. Niet een bestaand gezamenlijk doel staat centraal, als wel een gedeeld terrein waarop ieders belang wordt nagestreefd.

MENSENRECHTEN

Burgerrechten zoals het Westen die koestert zijn volgens de partijstaat ondergeschikt aan het recht op openbare orde, op een harmonieuze samenleving, op economische ontwikkeling en voldoende levensonderhoud. Precies die rechten worden door de westerse voorkeur bedreigd, en daarom moeten ze wereldwijd worden vervangen door de Chinese variant.