De oud gereformeerde gemeente in Nederland in Krimpen aan den IJssel en de gereformeerde gemeente in Urk kregen er zondag mee te maken: een cameraploeg bij de kerk en op de parkeerplaats.

Wat zijn de rechten van een journalist als het gaat om het ongevraagd bevragen en filmen van kerkgangers? Wanneer is de privacy van een gelovige in het geding? Mr. drs. Jan-Kees Karels, specialist privacyrecht bij Wolleswinkel Hofman Advocaten in Barneveld, geeft antwoord.

Mag een journalist elke willekeurige kerkganger op straat of op het kerkplein aanspreken?

„Op basis van de vrijheid van meningsuiting en de vrijheid van nieuwsgaring mag een journalist inlichtingen inwinnen en daarvoor mensen op straat aanspreken en vragen stellen. Tegelijk heeft een kerkganger het recht op vrijheid van godsdienst en levensovertuiging en op eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer. In deze discussie zie je dat deze grondrechten botsen met elkaar. Juridisch weegt het ene recht niet op voorhand zwaarder dan het andere. Een journalist mag mensen bij de kerk dus aanspreken. Het zou goed zijn als dit vanuit een respectvolle houding gebeurt.”

Betekent dit dat een journalist ook op het eigen terrein van de kerk kerkgangers mag benaderen en filmen?

„Het terrein van de kerk is geen openbare ruimte. De eigenaar van het kerkterrein kan regels stellen en zo nodig mensen de toegang ontzeggen. Het is de vraag of een kerk er goed aan doet aan doet zo’n houding aan te nemen. Het journaille verplaatst zich dan naar de ingang van het terrein of de openbare weg.”

Wat als een kerkganger niet wil reageren, omdat hij dat ziet als een inbreuk op de zondagsrust?

„Een kerkganger is niet verplicht om de pers inhoudelijk te woord te staan. Als je niet wil reageren, zeg dit dan op een nette en vriendelijke manier tegen de journalist. Word niet knorrig, sla de microfoon niet weg, maar treed hem als een medeburger tegemoet en sta hem rustig te woord.”

Er zijn christenen die überhaupt niet met de pers willen praten op zondag.

„Ik begrijp dat, maar als je niets zegt en wegloopt, leggen de media deze afwerende houding vast en daar is niemand bij gebaat. Ik raad aan om toch kort uit te leggen dat je op zondag geen commentaar geeft en dat liever op een ander moment doet.”

Mag een journalist ook een kind aanspreken?

„In principe wel, de Algemene Verordening Gegevensbescherming kent wat journalistiek betreft geen aparte regels voor kinderen. Wel weegt het privacybelang bij hen zwaarder dan bij volwassenen, omdat ze een kwetsbare groep zijn. Kinderen kunnen nog niet goed de gevolgen van hun uitingen overzien.”

Is het toegestaan om beelden te maken van willekeurige kerkgangers?

„Als die beelden voor journalistieke doeleinden worden gebruikt, is dat toegestaan.”

Helpt het als een lokale gemeente in de Algemene Plaatselijke Verordening (APV) opneemt dat er op zondag niet gefotografeerd mag worden?

„Ik weet dat de gemeente Staphorst een dergelijke bepaling in de APV heeft staan. Een inwoner heeft in oktober vorig jaar –na de ophef rond de hersteld hervormde gemeente– op basis van die regel een handhavingsverzoek ingediend. Dat verzoek is toen afgewezen, omdat de desbetreffende bepaling in de APV in strijd zou zijn met de vrijheid van meningsuiting. Zo’n bepaling in de APV houdt juridisch dus geen stand.”

Journalisten mogen dus publiceren wat ze willen?

„Dat is te kort door de bocht. Een kerkganger heeft het recht op rectificatie als hij meent dat een artikel onjuist is of dat zijn reactie in een verkeerde context is geplaatst. Als iemand vindt dat met een foto zijn privacy wordt geschonden of als iemand een redelijk belang heeft om publicatie tegen te houden, kan hij zich beroepen op het portretrecht. De Volkskrant moest in 2016 1500 euro schadevergoeding betalen aan een man wiens foto ongevraagd op de voorpagina stond bij een artikel met de kop ”Is Schiphol nog veilig”? Volgens de rechter woog de privacy van de eiser zwaarder dan het belang van de vrijheid van meningsuiting. Deze zaak is wel een uitzondering.”