Tien jaar geleden markeerde het vliegverbod van de Verenigde Naties boven Libië het begin van de Libische revolutie. Ik bracht een groot deel van de oorlog door met de strijders in Misrata, de op twee na grootste stad van Libië, om de opstand te bestuderen. De gevechten stopten met de dood van kolonel Gaddafi in oktober 2011, die het Noord-Afrikaanse land gedurende vier decennia leidde.

De Arabische lente bracht veel hoop op vooruitgang. Die maakte echter al snel plaats voor onrust, toen de regeringen en honderden gewapende groepen begonnen te strijden om de olierijkdom van het land. Verschillende vredesinitiatieven mislukten in de afgelopen tien jaar.

Op 16 maart, de tiende verjaardag van de Arabische lente, kwam er voor het eerst sinds 2014 een eenheidsregering die de oostelijke en westelijke milities met elkaar verenigt. Sinds vorig jaar is er een wapenstilstand van kracht tussen beide partijen. Vertegenwoordigers uit het hele land kozen vervolgens in Genève een waarnemend premier, de 61-jarige zakenman Abdul Hamid Dbeibah. Die zal de parlements- en presidentsverkiezingen voor eind dit jaar voorbereiden. Die vormen de laatste en beste kans voor Libië op stabiliteit en welvaart. Er zijn drie redenen voor hoop, maar het zijn even dwingende redenen om te wanhopen.

Militaire overwinning

De eerste reden is dat een militaire overwinning onmogelijk is voor de verschillende partijen. In april 2019 viel de leider van de oostelijke milities van Libië, Khalifa Haftar, de hoofdstad van Libië, Tripoli, aan. Hij wilde de touwtjes in handen nemen voordat het Libische Nationale Congres bijeen kon komen om verkiezingen te organiseren.

Destijds had hij een militaire voorsprong, met zijn geavanceerde drones, gevechtsvliegtuigen en de steun van Egypte, de Verenigde Arabische Emiraten (VAE), Rusland en Frankrijk. Haftar stond op het punt te zegevieren. Maar toen kwam Turkije tussenbeide. Dat wil de Russische en Egyptische macht in de regio controleren en onderzeese boorrechten in de Middellandse Zee veiligstellen. De interventie van Turkije leidde tot de terugtrekking van de milities van Haftar en de huurlingen uit Rusland. Het is Haftar duidelijk geworden dat er voorlopig geen militaire oplossing is voor het conflict in Libië. De patstelling veranderde de politieke en militaire dialoog van de Verenigde Naties in een daadwerkelijke onderhandeling over Libië.

De tweede reden is dat de pandemie een breekpunt voor Libiërs is. De inwoners zijn woedend op hun politieke leiders. Het is moeilijk om de verschrikkelijke levensomstandigheden van de Libiërs in de voorbije decennia te overschatten, en de pandemie heeft de situatie alleen maar verergerd. Het Libische gezondheidszorgsysteem stortte in tijdens de revolutie, waardoor Libiërs kwetsbaar werden voor Covid-19.

Libië was een welvarend land vóór de revolutie van 2011. Met slechts zes miljoen mensen en enorme oliereserves zou Libië meer moeten lijken op Qatar of de VAE, rijke landen met een hoge levensstandaard. Libiërs weten dit en ze hebben genoeg van de huidige ellende. Deze woede voelen de politieke leiders van Libië en ze is een drijvende kracht achter recente, onverwachte politieke vooruitgang.

De derde reden is dat landen in de regio streven naar stabiliteit in Libië. Nadat de Amerikaanse ambassadeur Chris Stevens in 2012 in Benghazi werd vermoord, verliet de internationale gemeenschap Libië. Regionale machten vulden de leegte, omwille van de rijkdom van het land. Om van het land te kunnen profiteren, hebben zij een functionerende regering nodig die de volledige controle heeft over zijn olierijkdom. Turkije wil ook graag de vruchten plukken van het zeeverdrag dat het met Libië sloot. Daarmee versterkt Turkije zijn positie in de oostelijke Middellandse Zee.

De redenen voor hoop zijn helaas onvoldoende. De nieuwe premier van Libië, Dbeibah, staat voor grote uitdagingen. Het belangrijkste is dat Europa en de Verenigde Staten hem daarbij helpen.

Europa heeft hier het grootste belang bij. Libië is een belangrijke migratieroute. Jaarlijks verdrinken duizenden mannen, vrouwen en kinderen voor de Europese kust. Een goed functionerende Libische staat kan dat verminderen.

Verder zijn de VS nog steeds de grootste donor van buitenlandse hulp in Egypte. Die moeten de Egyptenaren daarom aanmoedigen om Haftar onder druk te zetten en de nieuwe regering te blijven steunen.

Onbezongen held

Ten slotte dient de internationale gemeenschap de inspanningen van de VN in Libië te steunen, inclusief de handhaving van het wapenembargo, dat tot nog toe totaal ineffectief is.

Stephanie Williams, de waarnemend vertegenwoordiger van de VN in Libië, is de onbezongen held van de politieke onderhandelingen die hebben geleid tot de nieuwe eenheidsregering van Libië. Door een politieke dialoog te creëren die langzaam groeide en elke partij erin betrok, gebruikte Williams de publieke druk om politici aan te zetten tot actie. De hoop is dat de nieuwe vertegenwoordiger van de VN in Libië, Ján Kubiš uit Slowakije, dit momentum weet te benutten door de principes van dit succes toe te passen: nederigheid, transparantie en een centrale plaats voor de stem van de Libiërs zelf.

De auteur is universitair docent aan de Regina University in Canada. Bron: TheConversiation.com