Vaak wordt te lang gewacht om aan ingrijpende saneringsmaatregelen te ontsnappen. Danny Ferdinandus (61) zwierf overal heen om de deurwaarder te ontlopen. Nu leeft hij van 50 euro per week en waarschuwt voor schaamte en uitstelgedrag. „God heeft aan mijn trots een einde gemaakt.”

Nog iedere dag is Ferdinandus blij met zijn kamer met eigen ingang in een vrijstaande woning aan de rand van een van de vele vakantieparken in het buitengebied van Noordwijk. Hij huurt die van de bewoonster. „Mijn buurvrouw gaf me twee jaar geleden de gelegenheid om in te schrijven, terwijl ik voor officiële instanties niet bestond. Daar ben ik ze nog steeds dankbaar voor.”

Hij groeit op in een Rotterdams gezin dat is aangesloten bij de hervormde kerk. De kerk laat hij vele jaren links liggen. Danny leert gitaarspelen en ontwikkelt zich als componist en toetsenist. Samen met zijn echtgenote treedt hij op. Dat gaat heel goed, totdat er in het jaar 2000 in het gezin een meisje wordt geboren. Ze blijkt suikerziekte te hebben. „Dat had gevolgen voor onze optredens. Die konden vaak niet doorgaan.” Het gaat vanaf die tijd bergafwaarts. Al spoedig is er een geldtekort. „We leefden op te grote voet, hadden een bus geleased waarmee we door het land trokken en waren dergelijke tegenslag niet gewend.”

In 2002 komt het echtpaar in de schuldsanering. De stress loopt op en twee jaar later gaan ze uit elkaar. „We waren al een heel eind, het afbetalen zou nog maar enkele maanden duren. Het interesseerde mij echter niet zoveel meer. Trots weerhield me om hulp te vragen.”

Ferdinandus woont overal en voorziet in zijn levensonderhoud met gitaarspel. „Regelmatig kon ik ergens meespelen, maar ik heb ook in de horeca borden staan afwassen. Je merkt dat de deurwaarder naar je zoekt. Ik kreeg daardoor vluchtneigingen.”

Jarenlang zwerft hij rond, soms met de honger in zijn lichaam. „Gelukkig heb ik nooit iets gestolen. Ik was eens in Scheveningen en had de hele dag trek in shoarma. Tegen middernacht zag ik een huilende vrouw voor een shoarmatent. Ze had ruzie gekregen met haar man, die net langs kwam lopen. Ze gooide hem de twee verpakte broodjes shoarma, die ze net hadden gekocht, achterna. Die heb ik opgeraapt. Ze kwamen niet rechtstreeks uit de hemel, maar zo voelde het achteraf wel.”

Bang

De muzikant wijkt uit naar Spanje waar een kennis hem onderdak heeft beloofd, maar belandt door een astmatische aanval in het ziekenhuis. Vrienden halen hem op en brengen hem naar de opvang van De Hoop in Dordrecht. „Ik wilde eerst niet, omdat ik niet verslaafd was. Maar ik was echt op en ben uiteindelijk overstag gegaan. Er ging een wereld voor me open. Van nature ben ik een vrolijk mens, geneigd om mensen te entertainen. Er stond een piano en ik speelde vaak op mijn gitaar.” Belangrijker nog is dat hij er weer met het geloof in aanraking komt en naar de kerk gaat. „Ik heb er toen rust bij de Heere gevonden.”

Toch dreigt het in de jaren erna opnieuw mis te gaan. „In mijn periode in Dordrecht moest ik zelf op zoek naar een kamer. Die vond ik bij een oud hotel in Noordwijk. Ik kon er voor 400 euro per maand terecht en een uitkering aanvragen.” Als later het hotel aan sloop ten prooi valt, verhuist hij naar Leiden. „Daar stonden de deurwaarders weer op de stoep in verband met oude schulden. Bovendien was ik erg goedgelovig en had ik bij De Hoop iemand geholpen die een auto voor een weekje op mijn naam wilde zetten. Die man liet niets meer van zich horen, maar ik kreeg boetes voor onder meer onverzekerd rijden en niet-betaalde wegenbelasting. De politie zocht me en ik was bang in de cel te belanden.”

Ferdinandus verlaat zijn onderkomen in Leiden en wordt weer dakloos. „Ik sliep bij verschillende kennissen in Noordwijk en niemand kon me vinden.” Hij vindt werk bij een beddenzaak in Diemen. „De eigenaar betaalde me zwart. Daardoor was ik staat het studiootje waar ik nu nog woon, te betalen.” Bij de overname van het bedrijf en een mogelijke contractverlenging gaat het mis. Hij krijgt geen bus meer van de zaak, waardoor het onmogelijk wordt zijn werk voort te zetten. Een WW-uitkering zit er voor iemand die is ingeschreven niet in.

Ferdinandus, inmiddels aangesloten bij een evangelische gemeente, besluit schoon schip te maken. „Ik kwam via een foldertje dat ik van iemand van de kerk kreeg, in aanraking met SchuldHulpMaatje. Alleen kom je er niet uit. Ik ben met haar hulp lange tijd bezig geweest met het spitten in de papierwinkel om alle schulden bij elkaar op te tellen. Ook Justitie heb ik benaderd in verband met de openstaande bedragen van de auto, hoewel ik daar part noch deel aan had. Merkwaardig genoeg bleek er niets meer open te staan. Het duurde ongeveer een half jaar voordat er goedkeuring kwam om het schuldsaneringstraject in te gaan.” Zijn schuld blijkt door rente op rente inmiddels te zijn opgelopen tot een slordige 45.000 euro.

Aannemen

Al ruim een jaar leeft de inwoner van Noordwijk nu van 50 euro zakgeld per week. De huur en vaste lasten van energie en internet worden van zijn uitkering ingehouden, de rest is voor de schuldeisers. Dat zijn onder meer voormalige huurbazen, energiemaatschappijen, de belastingdienst en uitkeringsinstanties. Ferdinandus heeft er geen moeite mee en verwondert zich nog iedere dag. „God heeft me nederig gemaakt. Dat had natuurlijk veel eerder moeten gebeuren. Daarom adviseer ik anderen om in een vroeg stadium hulp te zoeken.”

Zijn karige bestaan, dat nog ongeveer twee jaar in beslag neemt voordat de restschuld wordt kwijtgescholden, maakt hem niet somber. Enthousiast: „Er gebeuren juist heel veel mooie dingen. Zo pak ik mijn werk weer op, maar dat hoeft niet meer in dure studio’s. Van een vriend heb ik een softwareprogramma gekregen, waardoor ik alles thuis kan doen. Over mijn leven heb ik ook een boek geschreven. En, misschien wel het belangrijkste: ik heb sinds vorige week weer contact met mijn dochter.”

Rondkomen van 50 euro valt hem niet zwaar. „Ik houd van koken en ben heel creatief. Op maandag komt het geld en dan koop ik voor 20 of 30 euro aan boodschappen. Ik let scherp op aanbiedingen. Voor 4 of 5 euro maak ik twee dagen heerlijke soep. Ik probeer gezond te leven, veel te wandelen en heb zelfs geld voor een toetje. Op vrijdag kijk ik dan met het resterende bedrag naar de mogelijkheden voor het weekend. Ik wil het zelf doen en bewijzen dat ik het kan. Daarom maak ik geen gebruik van de voedselbank. Een colbertje heb ik van een voorganger gekregen, maar verder neem ik niets aan van vrienden of familie. Shirtjes koop ik in de uitverkoop bij de Zeeman. Natuurlijk heb ik geen auto. Wat niet gaat, gaat ook niet. Ik wil niet leven van giften. Sterker nog, ik houd zelfs over voor de kerk.”

Met het hem toegewezen maatje heeft hij iedere veertien dagen contact. „Ik zie dat door corona heel veel mensen in de problemen komen. Zie dat niet als een schande. Als iemand niet goed in z’n vel zit, is de neiging groot om zich te verstoppen en brieven ongeopend te laten. Maar dat maakt het alleen maar erger. Ik had ook veel eerder het roer moeten omgooien.”

Kerken

Carla van de Vlist, directeur van SchuldHulpMaatje, onderstreept die woorden van Ferdinandus. Ze ziet als gevolg van coronaperikelen het aantal huishoudens met problematische schulden sterk toenemen (zie kader “Stilte voor de storm”). „Door de lockdowns trekken mensen zich letterlijk terug in hun woning. Jongeren, flexwerkers, zzp’ers. Ze duiken als het ware onder in de hoop dat het overgaat.” Het preventiewerk wordt enigszins belemmerd doordat veel netwerken zijn stilgevallen. „Zeker tijdens de eerste lockdown in het voorjaar van 2020. Toen waren zelfs de wijkcentra gesloten, waardoor mensen in kwetsbare posities helemaal niet meer boven water kwamen.” Want dat het in verreweg de meeste gevallen niet alleen gaat om betalingsachterstanden, daarvan is zij overtuigd. „Daarom kijken we breder. Er speelt vaak meer, zoals problemen in relaties, werkloosheid of psychische aandoeningen.”

Ze vreest een ‘boeggolf’, die de komende jaren de Nederlandse huishoudens bereikt. „Het duurt vaak jaren voordat mensen met problematische schulden om hulp vragen. Dat zagen we bij de financiële crisis in 2008. De top werd toen bereikt in 2013.”

SchulpHulpMaatje vindt dat er in kerkelijke netwerken veel meer aandacht moet komen voor de gevolgen van werkloosheid en financiële achteruitgang. „Op de vraag of iemand het financieel wel redt, rust nog een zeker taboe. Het is bijvoorbeeld in deze tijd hard nodig om de ondernemers en anderen die met de gevolgen van corona te maken hebben, langs te gaan.”

Geen spaargeld bij miljoenen mensen ​

Volgens het Sociaal Cultureel Planbureau hadden in 2015 1 tot 1,5 miljoen huishouden risicovolle of problematische schulden (15 procent van alle huishoudens).

n Bij problematische schulden lukt het niet meer om op eigen kracht de narigheid op te lossen.
n Huishouden met risicovolle schulden staan rood en kunnen rekeningen niet of moeilijk betalen. Bij een kleine tegenvaller komen ze in de groep met problematische schulden terecht.
n Naar schatting 5 miljoen mensen hebben geen spaargeld. Ze kunnen geen tegenslag opvangen.
n Uit dezelfde cijfers blijkt dat ruim 90.000 mensen aan aanvraag deden om schuldhulpverlening bij een van de NVVK-leden, de vereniging waarin onder meer de kredietbanken bij zijn aangesloten.
n Hun gemiddelde schuld bedroeg 42.000 euro bij gemiddeld veertien schuldeisers.
n De kans op schuldproblemen is groter bij mensen met een lager inkomen, maar ook andere sociaaleconomische factoren spelen een rol. Van de groep die van werk naar bijstand gaat, raakt ruim 6 procent in de problemen.