In het artikel ”Hoe leefstijl risico op kanker beïnvloedt” (RD 27-1) stelt William Cortvriendt dat de meeste gevallen van kanker te voorkomen zijn door een gezonde leefstijl. In datzelfde artikel reageert prof. René Medema dat leefstijlfactoren inderdaad een rol spelen in het ontstaan van kanker, maar dat het te ver gaat om te suggereren dat de meeste gevallen voorkomen kunnen worden. Hij stelt verder ook dat de ontwikkeling van kanker maar beperkt te beïnvloeden is door voeding en leefstijl. Echter, het Wereld Kanker Onderzoek Fonds (WKOF) - al decennialang de autoriteit op het gebied van voeding en kanker - stelt op basis van wetenschappelijk onderzoek dat 40 procent van de kankergevallen kan voorkomen worden met een gezonde leefstijl.

Waar prof. Medema de verwachting tempert en Cortvriendt de verwachtingen overdrijft, blijkt dus uit onderzoek dat een gezonde leefstijl wel degelijk kan bijdragen aan het voorkomen van kanker. Het ontstaan van kanker is een ingewikkeld en langdurig proces dat (tientallen) jaren kan duren en zich daarom vaak openbaart op latere leeftijd. Een gezonde leefstijl is daarmee niet alleen van belang voor risicogroepen (zoals ouderen), maar ook voor kinderen, jongeren en volwassenen, aangezien kanker zich dan al kan ontwikkelen. Naast de aanbeveling om te stoppen met roken heeft het WKOF in 2018 aanbevelingen opgesteld om het risico op kanker te verminderen.

Gezond gewicht en vezelrijke voeding

Blijf allereerst tussen gezonde BMI-grenzen (18,5–25) en voorkom gewichtstoename op volwassen leeftijd, door gezonde voeding en voldoende beweging. Obesitas en overgewicht verhogen het risico op wel twaalf kankersoorten. Voldoende beweging betekent ten minste 150 minuten matig intensieve beweging per week; meer en intensiever sporten geeft extra gezondheidsvoordelen. Gebruik betreffende gezonde voeding veel volkorenproducten, groente, fruit en peulvruchten. Deze bevatten veel voedingsvezels, die belangrijk zijn voor een goede darmwerking en daarmee het risico op darmkanker verlagen. Daarnaast geven vezels een verzadigd gevoel tijdens of na het eten, wat een te hoge energie-inname voorkomt. De meerderheid van de bevolking haalt niet de dagelijks benodigde 30-40 gram vezels en slechts 15 procent van de volwassenen haalt de aanbeveling van minimaal 250 gram groente en 200 gram fruit per dag.

Aansluitend wordt aanbevolen zo min mogelijk fastfood, dranken met toegevoegde suikers en voorbewerkt voedsel met veel vet of suiker te nuttigen. Deze producten vergroten de kans op overgewicht en indirect kanker. Een andere aanbeveling van het WKOF is rood vlees met mate en bewerkt vlees helemaal niet te consumeren, aangezien deze vleessoorten het risico op darmkanker verhogen. Wit vlees (kip, kalkoen), vis of vegetarische alternatieven zoals peulvruchten zijn een betere keuze. Consumptie van meer plantaardig voedsel is ook nog eens minder milieubelastend. Daarnaast wordt moeders aanbevolen om hun baby, indien mogelijk, borstvoeding te geven. Borstvoeding beschermt zowel moeders tegen borstkanker als baby’s tegen overgewicht op latere leeftijd.

Geen alcohol

Voor preventie van kanker is algehele onthouding van alcohol beter, de stof alcohol (ethanol) vergroot het risico op verschillende kankersoorten. Het mogelijk beschermende effect van rode wijn op hart- en vaatziekten weegt helaas niet op tegen negatieve effecten van alcohol. Ook raadt het WKOF af voedingssupplementen te gebruiken als kankerpreventie. Hoewel micronutriënten een gunstig effect lijken te hebben, laat experimenteel onderzoek zien dat supplementen in hoge doseringen juist het risico op kanker lijken te verhogen. Verder is nog onvoldoende bekend of normale doseringen een positief effect hebben. Het is beter om alle benodigde voedingsstoffen via een gevarieerd voedingspatroon binnen te krijgen, risicogroepen daargelaten.

Uit de aanbevelingen van het WKOF blijkt dat gezonde voeding dus niet bestaat uit vasten, extra vitamine D of een ketogeen dieet, zoals Cortvriendt stelt. Om kanker en andere welvaartsziekten te voorkomen, wordt juist aanbevolen om veel volkorenproducten, groenten, fruit en peulvruchten te eten, die niet of veel minder aanwezig zijn in een ketogeen dieet. Het blijkt ook genuanceerder te zijn dan „vooral suiker is superslecht”, aangezien er geen bewijs is dat suiker op zichzelf kankerverwekkend is of tumoren sneller laat groeien. Het is jammer dat Cortvriendt niet de aanbevelingen voor gezonde voeding noemt, maar wel verwarring zaait met speciale diëten en/of supplementen. Allerlei verschillende factoren kunnen een rol spelen in de ontwikkeling van kanker. Niet alleen onze erfelijke gevoeligheid is van belang, maar ook onze leefomgeving en een ongezonde leefstijl. Het naleven van bovenstaande leefstijladviezen kan nooit volledig voorkomen dat er kanker ontstaat, hoewel het risico wel duidelijk kleiner wordt. Hopelijk creëert dit artikel meer bewustwording rond leefstijl als belangrijke factor in de ontwikkeling van kanker. Dit zit niet in speciale diëten en/of supplementen, maar veel meer in de aanbevelingen van het WKOF, die nagenoeg overeenkomen met de adviezen voor gezonde voeding van het Voedingscentrum. Aangezien we in Nederland de meeste aanbevelingen nog niet halen, valt er op dit punt nog een grote gezondheidswinst te boeken. Voorkomen is beter dan genezen!

De auteurs zijn masterstudent Voeding & Gezondheid WUR.