Josep Borrell is een echte diplomaat. Hij praat liever dan dat hij vecht. Om die reden wilde hij eind vorige week toch liever naar Rusland dan af te zeggen.

Geef hem eens ongelijk. Als je vindt dat Rusland te hard optreedt tegen de criticus van het Kremlin, Aleksej Navalni, dan moet je dat ook durven zeggen. Je kunt demonstratief alle afspraken afzeggen, maar welke uitwerking heeft dat? Sergej Lavrov, de Russische minister van Buitenlandse Zaken, zal zijn schouders ophalen en zeggen: dan maar niet. Je kunt beter Lavrov persoonlijk vertellen hoe belangrijk de vrijheid van Navalni voor je is. Als diplomaat hield Borrell dus het juiste verhaal.

En toch mislukte dit helemaal. De manier waarop Moskou hem behandelde is niet minder dan een kille vernedering. Terwijl Borrell bij Lavrov zat, kregen een Duitse, Poolse en Zweedse diplomaat te horen dat ze zouden worden uitgezet. Ze zouden betrokken zijn bij een illegale demonstratie voor Navalni. Het zou natuurlijk netjes zijn geweest dat met Borrell te bespreken. Denk echt maar niet dat het een foutje was. De boodschap is gewoon: wij hebben u niet nodig.

Achteraf weten we dat Borrell te optimistisch was over het effect van praten. Een goed gesprek draagt de meeste vrucht als de onderliggende relatie goed is. Dan is er openheid en vertrouwen. Je bent dan bereid af en toe je adem in te houden en te luisteren. Vergelijk het met een akkefietje met je buurman. Als je goed met hem kunt, is praten makkelijker dan wanneer je weet-ik-wat van hem vindt.

Nou, die relatie tussen de Europese Unie en Rusland is helemaal niet goed. In West-Europa is doorgaans weinig begrip voor het diepe wantrouwen vanuit Moskou. Het Kremlin ervaart de aansluiting van ruim tien voormalige Oostbloklanden bij de EU en de NAVO altijd nog als vijandige daad. Het zal de aansluiting van Oekraïne bij deze westerse instellingen proberen te voorkomen.

Andersom is het niet veel beter. Geef nou toe: wie had er afgelopen zomer veel vertrouwen in het Russische coronavaccin Spoetnik-V? Pas toen het medische tijdschrift The Lancet vorige week een positief stuk over dit middel schreef, kantelde dat beeld. Maar dan vermoedelijk vooral omdat het rond onze ‘eigen’ westerse vaccins allemaal niet zo lekker loopt.

Daarnaast is Vladimir Poetin een krachtpatser die niet houdt van zwakkelingen.

Meestal zeggen diplomaten dat ze boodschappers zijn van sterke mogendheden en dat ze een sterk leger achter zich hebben. Bij een gezant van de Verenigde Staten kun je je zoiets voorstellen. De werkelijkheid is dat EU-buitenlandchef Borrell vrijwel zonder rugdekking naar Moskou ging. De EU heeft geen leger, alleen economische macht. Verder is de Unie zwaar verdeeld in de opstelling tegen Rusland. Polen en de Baltische staten willen harde taal, maar de grootmachten Duitsland en Frankrijk niet. In zo’n situatie is Poetin de lachende derde.

Toch zit er wel winst in dit bezoek van Borrell. Poetin heeft laten zien hoe belangrijk al het gedoe rond Navalni voor hem is. Heel belangrijk dus. De EU moet zich nu afvragen hoe ze hiermee moet omgaan. Want deze lastige buurman valt immers niet te negeren.