Maandag kondigde Eurocommissaris Stella Kyriakides al aan dat fabrikanten de commissie voortaan „vroegtijdig” moeten inlichten als ze vaccins willen uitvoeren. Ze deed dat na een stevig gesprek met AstraZeneca, dat volgens haar niet kan uitleggen waarom het bedrijf zich niet aan het contract houdt.

Er liggen nu plannen op tafel die verder gaan dan een meldingsplicht. Fabrikanten zouden in het vervolg ook goedkeuring moeten vragen voor hun exportplannen. Maar de praktische details moeten nog worden uitgewerkt, zegt een ingewijde.

Vorig voorjaar, toen heel de wereld joeg op mondkapjes en andere beschermingsmiddelen, mochten die ook alleen met toestemming worden uitgevoerd.

De Duitse minister van Volksgezondheid toonde zich een voorstander van een aangescherpt exportbeleid voor vaccins. Bewindsman Jens Spahn ziet wel iets in exportvergunningen voor vaccins die naar landen buiten de EU worden geëxporteerd. „Dan weten we in elk geval wat wordt geproduceerd en wat Europa verlaat”, zei hij volgens Duitse media.

De Europese Commissie wil niet van een exportvergunning spreken, maar zegt enkel uit te zijn op „transparantie”. Het is „niet meer dan redelijk” dat de EU, die miljarden heeft gestoken in de ontwikkeling en de productie van de coronavaccins, weet wat ermee gebeurt, zegt een woordvoerder. Dat zou ook nodig zijn om „een vertrouwensband” met de fabrikant te kunnen onderhouden.

Maar wat als een fabrikant meldt van plan te zijn om vaccins te exporteren? Daarop wil de commissie niet vooruitlopen. Ook de vraag of bestaande regels en contracten wel ruimte laten voor een eventuele vergunningsplicht blijft onbeantwoord. Aan het eind van de week belooft de commissie meer duidelijkheid.

De minister van Buitenlandse Zaken van Letland opperde ondertussen dat EU-lidstaten kunnen besluiten om AstraZeneca voor de rechter te slepen wegens contractbreuk. „De mogelijkheid zou bekeken moeten worden en het zou afgestemd moeten worden door de EU-lidstaten”, zei de woordvoerder van minister Edgars Rinkevics tegen persbureau Reuters.

Veel EU-landen hebben zwaar ingezet op het relatief handzame en goedkope vaccin dat AstraZeneca samen met de universiteit van Oxford heeft ontwikkeld. Het wordt waarschijnlijk vrijdag goedgekeurd voor gebruik in de EU. Het Verenigd Koninkrijk gebruikt het middel al geruime tijd en importeerde het onder meer vanuit Nederland en Duitsland.