Opnieuw een tegenvaller voor de Europese Unie: de Britse farmaceut AstraZeneca meldde vrijdag dat er minder vaccins beschikbaar zijn voor de EU dan gepland, vanwege productieproblemen. Dat nieuws kwam niet goed aan bij de Europese Commissie, die namens alle lidstaten over de vaccins onderhandelt en deze inkoopt.

De verantwoordelijke Eurocommissaris voor Volksgezondheid, Stella Kyriakides, stuurde zondag een brief met vragen naar de farmaceut en maandag volgde een spoedoverleg met de Commissie, lidstaten en AstraZeneca. Maar dat alles resulteerde volgens Kyriakides alleen maar „in ontevredenheid over het gebrek aan duidelijkheid en onvoldoende uitleg” door het Britse bedrijf.

Een vervolgoverleg staat gepland op woensdag, maar de Commissie heeft alvast laten weten dat zij van plan is om alle farmaceutische bedrijven in de EU te gaan verplichten om op tijd te melden welke en hoeveel vaccins zij van plan zijn naar niet-Europese landen te exporteren.

Wantrouwen

De Commissie hoopt op die manier inzicht te krijgen in de vraag waar alle vaccins blijven en wat de reden is waarom sommige farmaceuten hun afspraken met de EU over het leveren van een bepaald aantal vaccins niet kunnen nakomen. Critici zien de stap echter als een teken van wantrouwen richting de bedrijven en een vermoeden dat farmaceuten zich mogelijk wél aan de contracten met andere landen houden –bijvoorbeeld omdat die een hogere prijs betalen voor het vaccin– maar niet aan die met Brussel.

Ondertussen heerst er frustratie in de Europese lidstaten: het vaccineren van de burgers gaat veel te langzaam, zeker wanneer men naar landen als het Verenigd Koninkrijk of Israël kijkt. Meer dan 10 op de 100 Britten zijn gevaccineerd; de EU-lidstaten met de hoogste ratio’s komen nog niet verder dan iets meer dan 4,5 op de 100 (Malta) en 3,5 op de 100 (Denemarken).

Hoe komt dit? Waarom verloopt het vaccineren in de EU zo traag? Wie is hier schuldig aan? De Europese leiders bespraken die vragen donderdag nog op de virtuele EU-top. Zij keken logischerwijs naar de Europese Commissie, omdat zij de leiding heeft in het kopen van vaccins. Zij wijst echter weer naar de farmaceutische bedrijven: daar zit het probleem.

Kritiek

De Commissie treedt nu hard op tegen de verminderde levering van vaccins door AstraZeneca, maar daarmee is de lijst aan andere kritiekpunten op het vaccinbeleid van het dagelijks bestuur van de EU nog niet van tafel. Zo is de Europese Ombudsman een onderzoek begonnen naar de geheimhouding van de contracten die de Commissie met de vaccinproducenten sloot. Het Europees Parlement klaagt al langer over een gebrek aan transparantie en eist inzage in de informatie.

Ook leven er vragen bij de lidstaten over de effectiviteit van het AstraZeneca-vaccin bij 65-plussers. In Duitsland spraken topfiguren hun zorgen uit dat het middel maar bij 8 procent effectief is. Dat is echter „compleet incorrect”, meldde de farmaceut maandag.

Daarnaast zijn er landen die commentaar hebben op de traagheid waarmee vaccins door het Europees Geneesmiddelenbureau worden goedgekeurd; het AstraZeneca-vaccin moet deze week eerst nog groen licht krijgen.