Elke dag bereiken ons berichten over oorlog en geweld. Onlangs kwamen 56 mensen om het leven door een aanval van jihadisten in Niger. Het dodenaantal als gevolg van de zesweekse oorlog tussen Armenië en Azerbeidzjan blijft, ondanks het gesloten vredesakkoord, oplopen. En ook in Syrië duurt de burgeroorlog voort. Dit lijkt soms een ver-van-ons-bed-show, maar ook dichter bij huis worden oorlogen uitgevochten. Een in het oog springend voorbeeld is Oekraïne, maar 2000 kilometer bij Amsterdam vandaan.

Na Euromaidain, de afzetting van de Oekraïense president Janoekovytsj en de Russische bezetting van de Krim brak er in het voorjaar van 2014 een oorlog uit in Oekraïne. Pro-Russische separatisten in het Oost-Oekraïense Donetsk en Luhansk keerden zich tegen de nieuwe regering en bestormden de regeringsgebouwen van de regionale overheid. Op 12 mei riepen zij de Volksrepublieken Donetsk en Luhanks uit. Het Oekraïense leger werd officieel ingezet en startte een militaire actie om de orde te herstellen. De burgeroorlog was een feit.

Een nieuw dieptepunt werd bereikt op 17 juli 2014, toen een Boeing van Malaysia Airlines met vluchtnummer MH17 bij het dorp Hrabove in Donetsk neerstortte. Geen van de 298 inzittenden, onder wie 193 Nederlanders, overleefde de ramp. Internationaal onafhankelijk onderzoek heeft vastgesteld dat een raket van het Russische leger het vliegtuig uit de lucht heeft geschoten. Rusland ontkent echter alle betrokkenheid.

Geïsoleerd.

Verschillende keren werd er, onder internationale druk, een staakt-het-vuren afgesproken. Deze hield echter telkens maar kort stand. Het ene moment rukken de pro-Russische separatisten op en schuift de frontlinie naar het westen. Het andere moment komt het Oekraïense leger met een offensief en worden de opstandelingen teruggedrongen naar het oosten.

Inmiddels zijn we zes jaar verder en een oplossing ligt nog niet in het verschiet. Meer dan 14.000 mensen zijn om het leven gekomen en ongeveer 2 miljoen mensen zijn op de vlucht geslagen. De achtergebleven bevolking in de Donbass leeft geïsoleerd. In sommige dorpen heeft men maandenlang geen elektriciteit, water en gas, worden winkels slecht bevoorraad en is er geen toegang tot het voortgezet onderwijs. Veel mensen zitten zonder middelen van bestaan en overleven alleen dankzij de hulp van vrijwilligers. Bovendien zijn er veel psychische problemen als gevolg van eenzaamheid, stress en traumatische ervaringen. Niet het minst onder kinderen die opgroeien in de frontlinie of onder militairen en de gezinnen die ze in vertwijfeling hebben achtergelaten.

Huisvesting

De huisvesting van de miljoenen vluchtelingen is sinds het uitbreken van de oorlog een groot probleem in Oekraïne. Ze worden niet opgevangen in vluchtelingenkampen, maar verblijven in leegstaande woningen en appartementen of worden opgevangen door familie en vrienden. Veel van deze interne ontheemden hebben moeite om permanente huisvesting en reguliere banen te vinden. Daarbij ontbreekt het hun vaak aan de nodige werk- en verblijfsdocumenten. De hulp die ze van lokale vrijwilligers, kerken en (inter)nationale organisaties ontvangen, maakt een groot verschil. Zo ondersteunt Kom over en help initiatieven van lokale partnerorganisaties die materiële hulp verlenen aan vluchtelingen uit het oosten en gezinnen in de frontlinie. Ook wordt psychosociale hulp verleend aan families en worden kinderen in dagopvangcentra geholpen met het wegwerken van een leerachterstand. Het blijft hun echter ontbreken aan perspectief om terug te keren naar hun eigen huis en omgeving.

De aanhoudende militaire acties in het oosten van Oekraïne hebben daarnaast ingrijpende gevolgen voor de toch al moeilijke economische situatie van het land. De gebeurtenissen in 2014 brachten de economie een grote slag toe, waardoor het bruto binnenlands product in 2014 en 2015 sterk daalde. Sindsdien krabbelt de economie van Oekraïne weer op, in 2019 groeide het bruto binnenlands product bijvoorbeeld met 3 procent.

Stabiel is de economische situatie echter nog niet. Veel gezinnen hebben moeite om rond te komen, omdat de kosten van levensonderhoud toenemen, maar de inkomsten nagenoeg gelijk blijven. Veel mensen worden daardoor met armoede geconfronteerd. De wereldwijde pandemie heeft de problemen van de mensen alleen maar verergerd: veel mensen zijn hun baan kwijtgeraakt of konden niet werken tijdens de lockdown of quarantaineperiode. Aangezien de Oekraïense overheid geen steun- en herstelpakketten aanbiedt zoals wij die kennen, zijn de gevolgen ingrijpend. Sommige families moesten een deel van hun spullen verkopen om wat geld te verdienen om hun kinderen te eten te kunnen geven.

Niet vergeten

De voortdurende oorlog houdt Oekraïne al jaren in z’n greep. En net als in Niger, Armenië, Azerbeidzjan en Syrië zijn er ook in Oekraïne alleen maar verliezers. Ook hier lijden de meest kwetsbaren het ergst onder de gevolgen van de oorlog. Laten we dat niet vergeten. Laten we hén niet vergeten.

De auteur is beleids- en projectmedewerker bij Kom over en help.