De aanhangers van Trump juichten toen hij in zijn toespraak zei: „Ik loop mee naar het Capitool.” Daarmee stak hij de lont in het kruitvat. De opgewonden massa spoedde zich naar het Congresgebouw, bestormde en plunderde het. Velen nemen Trump het ophitsen kwalijk. Maar juridisch is zijn oproep moeilijk aan te pakken. Trump zei immers niet: „We gaan het Capitool bestormen.”

Toch zijn er politici die willen dat de president wordt aangepakt. De gouverneur van de Amerikaanse staat Vermont, de Republikein Phil Scott, wil dat Trump opstapt. Als hij dat niet doet, moet hij worden afgezet door zijn kabinet of door de Senaat en het Huis van Afgevaardigden, schrijft Scott op Twitter. „Dit is een zorgwekkende tijd voor ons land. Wat we vandaag zien is geen vreedzaam protest, het is een onaanvaardbare aanval op onze democratie.” Volgens de gouverneur is zijn partijgenoot Trump verantwoordelijk voor wat er is gebeurd: „De president heeft een campagne georkestreerd om een opstand te creëren die de uitkomst van een vrije, eerlijke en legale verkiezing terugdraait.”

Democraat Ilhan Omar, lid van het Huis van Afgevaardigden, zegt dat ze bezig is om een impeachment op te starten tegen Trump. „We kunnen niet toestaan dat hij in functie blijft. Het is een zaak van bescherming van onze republiek en we moeten ons aan onze eed houden”, schrijft ze op Twitter.

Overleg kabinet

Woensdagavond kwam een aantal ministers bijeen om verkennende gesprekken te voeren over de vraag of de president moet worden afgezet. Het kabinet kan een president afzetten onder het 25e amendement van de Amerikaanse grondwet als de president niet geschikt wordt geacht om zijn ambt nog langer uit te oefenen. De ministerraad moet dan daartoe een voorstel doen aan de Senaat. Die moet dit goedkeuren.

De roep om het 25e amendement toe te passen is woensdag steeds luider gaan klinken. Onder anderen oud-ministers en de National Association of Manufacturers, die duizenden grote Amerikaanse bedrijven vertegenwoordigt, hebben voorgesteld dat Trump onder die procedure uit zijn ambt moet worden gezet.

Inmiddels hebben ook leden van de commissie voor juridische zaken van het Huis van Afgevaardigden bij Pence aangedrongen om Trump zo snel mogelijk uit zijn ambt te zetten. „Zelfs in zijn videoboodschap vanmiddag heeft president Trump getoond dat hij niet mentaal gezond is en niet in staat is om de uitslag van de verkiezingen van 2020 te verwerken en te accepteren”, staat in een verklaring van de commissieleden.

Het 25e amendement vloeide voort uit de moord op president John F. Kennedy in 1963. Het is sinds 1967 van kracht en regelt wat moet gebeuren als de zittende president ‘arbeidsongeschikt’ is, bijvoorbeeld door lichamelijke of geestelijke ziekte, of als hij niet in staat is om zijn bevoegdheden en plichten te vervullen.

Pence terughoudend

Als Trump weigert te erkennen dat hij momenteel ongeschikt is het ambt uit te oefenen, moeten vicepresident Pence en een meerderheid van het kabinet verklaren dat Trump niet in staat is om zijn taken uit te voeren. Uiteindelijk is een tweederdemeerderheid in het Congres nodig om Trump werkelijk af te zetten. Pence neemt dan de taken over tot de inauguratie van Biden op 20 januari.

Deze optie heeft weinig kans van slagen. De periode tot de inauguratie is te kort. Pence zal terughoudend zijn en de noodzakelijke tweederde meerderheid in het Congres is er ook nog niet omdat veel Republikeinen niet zover zullen gaan om Trump af te zetten. Dat zal hen immers de woede van een deel van de Republikeinen opleveren.