Trumps aanval op de democratie dreunt lang na
Een ding is wel duidelijk. De bestorming van het Capitool krijgt een plaats in elk nieuw boek over de Amerikaanse geschiedenis. Maar luidt ze ook het begin van een nieuwe periode in zoals de bestorming van de Bastille in 1789 de start was van de Franse Revolutie?
Dat Trump van alles verzon om de uitslag van de presidentsverkiezingen aan te vechten, is genoegzaam bekend. Maar dat hij en zijn aanhangers na het verliezen van ruim zestig rechtszaken, wetten en orde met voeten zouden treden hielden weinigen echt voor mogelijk.
De prelude op het geweld van woensdag was feitelijk zaterdag toen de president een telefoongesprek van een uur had met de Republikeinse minister van Binnenlandse zaken van Georgia. Daarin zetten Trump hem onder zware druk om alsnog maar even ruim 12.000 stemmen te vinden zodat Trump in die staat van Biden zou hebben gewonnen. De minister bleef voet bij stuk houden en Trump haalde bakzeil.
Daarna vestigde de president zijn hoop op zijn aanhangers. Hij herhaalde zijn eerdere oproep aan hen om naar Washington te komen en daar te demonstreren op de dag dat het Congres de uitslag moest goedkeuren. Dat sloeg aan. Duizenden kwamen naar de hoofdstad. Met een toespraak, woensdag rond het middaguur, hitste de president zijn bijeengekomen fans op om het Congres duidelijk te maken dat de „diefstal van stemmen” ongedaan moest worden gemaakt. Dat resulteerde in de bestorming en plundering van het Capitool.
Opvallend was dat de demonstranten al naar binnen drongen, lang voordat het Congres de uitslag van de presidentsverkiezingen had goedgekeurd. Het debat daarover was immers nog maar nauwelijks begonnen. Dat typeert de intense woede en het wantrouwen bij de Trumpaanhangers.
Trump heeft in de achterliggende jaren steeds ingespeeld op de onvrede bij een grote groep Amerikanen. Na de overwinning van Biden heeft hij een nog grotere blaasbalg opgezocht om het vuur verder aan te blazen. En met succes.
Bedreiging
Een enquête van het Amerikaanse bureau YouGov wijst uit dat 62 procent van de Amerikanen de bestorming van het Capitool zien als een ernstige bedreiging van de democratie. Van de Republikeinen vindt echter maar 27 procent dit. Zo’n 45 procent van Trumps partijgenoten steunen de acties van de Democraten. Nog groter is de groep Republikeinen die net als Trump nog steeds gelooft dat de verkiezingen zijn gestolen. Volgens een opinieonderzoek van eind december gaat het om tweederde van de Republikeinen.
Tegelijk bleek na afloop van de rellen dat verschillende Republikeinse parlementariërs zich distantiëren van de relschoppers en impliciet ook van Trump. Zij trokken hun aanvankelijke bezwaren tegen de verkiezingsuitslag in.
Spannende vraag is nu welke prijs zij hiervoor zullen betalen bij een eventuele volgende verkiezing. Donald Trump jr. heeft woensdag in een toespraak gezegd dat nauwkeurig zal worden geregistreerd wie een hero (= held) of een zero (= nul c.q. nietsnut) is. Laatstgenoemden zijn de degenen die de verkiezing van Biden accepteren. Het dreigement betekent zoveel als: „We zullen die mensen bij een komende verkiezing tegenwerken.” Dat is geen loze opmerking. Bekend is dat de Trumpdynastie veel geld in kas heeft om politieke invloed te houden. En die invloed wil ze ook hebben.
Lieve woorden
Trump zal zich blijven roeren en zijn achterban blijven voeden met commentaren op de Amerikaanse politiek. Dat is wel zeker. Dat kan voor Biden heel lastig zijn. Die wil een verbinder zijn. Maar daar voelen Trump en zijn aanhang niets voor. De huidige president vaart wel bij de polarisatie en heeft niets „met het over en weer delen van lieve woorden.”
De bestorming van het Capitool zal niet het effect hebben van daadwerkelijke omverwerping van de macht, zoals in 1789 in Frankrijk. Maar het langdurig ondergraven van het vertrouwen in de democratische rechtsstaat, zoals Trump doet, beschadigt de democratie wel. En dat heeft op de lange duur effect.
