Twee dingen zijn wel duidelijk. Hoe taai de tegenstand van president Donald Trump en zijn medestanders ook is, hij zal niet winnen. Daarvoor ontbreekt de noodzakelijke steun in het Congres. Maar behalve dat Trump bakzeil zal halen, komt ook zijn vicepresident Mike Pence er woensdag niet zonder kleerscheuren vanaf.

Pence staat voor een enorm dilemma. In de achterliggende vier jaar heeft hij zijn baas, president Trump, door dik en dun gesteund. Soms zelfs op momenten dat zijn naaste vrienden zich afvroegen of de vicepresident niet over zijn eigen grenzen heenstapte, zoals bij de ophef over Trumps affaire met pornoster Stormy Daniels. Publiek liet Pence de president niet vallen, hoewel algemeen bekend is dat Pence heel strikte regels volgt als het gaat om huwelijkstrouw. De prangende vraag voor Pence, woensdag, is: Hoe ver gaat de loyaliteit aan Trump?

Protesteren

De vicepresident is woensdag voorzitter als het Amerikaanse Congres in een verenigde vergadering bijeenkomt om de uitslag van presidentverkiezingen te bekrachtigen. Normaal gesproken is dat vooral een formaliteit, maar dit keer is er bij een deel van de Republikeinse Congresleden behoefte om flink tegen de uitslag te protesteren. Zij delen de mening van Trump dat er fraude is gepleegd.

In het Huis van Afgevaardigden gaat het om 146 Republikeinen. Maar ook in de Senaat is verzet. Net na Kerst kondigde Josh Hawley aan niet akkoord te willen gaan. Zaterdag na Nieuwjaar deelden nog eens 11 senatoren mee nogmaals een onderzoek te eisen naar de vermeende verkiezingsfraude door een commissie, benoemd door het Congres. Die moet binnen tien dagen de resultaten op tafel leggen. Woordvoerder van deze groep is de Texaanse senator Ted Cruz, die nota bene in 2016 door Trump werd weggezet als ”Lying Ted”.

In de Amerikaanse media wordt het verzet van Cruz en anderen uitgelegd als opstand tegen Mitch McConnell, de leider van de Republikeinen in de Senaat. Hij heeft zijn fractieleden dringend gevraagd het verzet tegen de uitslag te staken. McConnell vindt voortzetting van de discussie over de telling van de kiesmannen niet alleen zinloos, maar ook schadelijk voor de democratie.

Ondermijning

De Senaatsleider wordt gesteund door vooraanstaande Republikeinse partijgenoten. Voormalig presidentskandidaat Mitt Romney vindt het verwerpen van de uitslag een „gevaarlijke truc” en een „bedreiging van de democratie.” Senator Patrick J. Toomey zegt dat het verzet van zijn partijgenoten een „directe ondermijning is van het fundamentele democratische recht van mensen om hun eigen leiders te kiezen.”

Voor Pence is het probleem dat hij als voorzitter van het Congres het verzet tegen de verkiezingsuitslag moet kanaliseren. De procedurele regels zijn helder. Als de bezwaren van leden van het Huis van Afgevaardigden worden gesteund door tenminste één senator, moet er een debat worden gevoerd. Dit mag maximaal twee uur duren. Daarna wordt er gestemd. Omdat de Democraten een absolute meerderheid hebben in het Congres heeft de oppositie tegen Biden echter geen schijn van kans. Het probleem voor Pence is hoe hij de tegenstellingen binnen zijn eigen partij kan overbruggen. Maar de vraag is vooral: Hoe houdt hij zijn baas te vriend?

De vicepresident heeft zich in de achterliggende maanden tamelijk beheerst uitgelaten over de vraag of er verkiezingsfraude is gepleegd. Bij herhaling heeft hij gezegd dat het goed is dat klachten worden onderzocht, maar suggesties dat er daadwerkelijk is gefraudeerd, deed hij niet. Recent liet zijn stafchef, Marc Short, weten dat de vicepresident toejuicht dat Congresleden hun bevoegdheden gebruiken om woensdag bezwaar te maken. Pence zal woensdag dus ruimte geven voor het debat.

Kandidaat

Trump verwacht echter meer van hem. Advocaat Sidney Powell heeft de president verteld dat een vicepresident op grond van een wet uit 1877 het recht heeft om te bepalen welke kiesmannen wel of niet worden meegeteld. De Republikeinse afgevaardigde uit Texas, Louie Gohmert, daagde Pence vorige week voor de rechter om hem te dwingen uitslagen van enkele swing states ongeldig te verklaren. De rechter verwierp de eis en Pence noemde haar „een dolende juridische tegenstrijdigheid.”

Niemand verwacht dat Pence buiten het procedurele boekje gaat. Dat zal Trump hem zeer kwalijk nemen – en met hem veel Republikeinse kiezers. Volgens recent onderzoek van bureau Ipsos denkt nog steeds twee derde van de Republikeinen dat er bij de verkiezingen vals spel is gespeeld.

Een deel van hen reist woensdag, na een oproep van Trump, naar Washington om hun ongenoegen met veel voetgestamp kracht bij te zetten. En als Pence voet bij stuk houdt, zal hij dat in 2024 merken als hij zich, zoals algemeen wordt verwacht, kandidaat stelt voor het Amerikaanse presidentschap.