Het is een goede gewoonte om tegen het eind van het jaar terug en vooruit te blikken. Vooral dat terugblikken is doorgaans een verootmoedigende bezigheid voor Midden-Oosten-watchers. Op welke punten zaten we er dit jaar naast? En wat hebben we volstrekt niet aan zien komen?

Wat mij betreft is de grote verrassing van 2020 het feit dat president Donald Trump maar liefst vier Arabische landen zo ver heeft gekregen om een normalisatieverdrag met Israël te sluiten. We wisten allemaal dat Trump bezig was met zijn ”deal van de eeuw”, maar niemand verwachtte daar al te veel van.

Het ultieme doel van dat plan, vrede tussen Israël en zijn buren, is overigens ook niet gerealiseerd. Je zou zelfs kunnen zeggen dat de verhouding tussen Israël en de Palestijnen door de verdragen juist meer op scherp is komen te staan.

Maar intussen liggen deze verdragen er dan toch maar. Het is de blijvende erfenis van een president die deals sloot als een zakenman. En daarmee is de grote verrassing van 2020 positief nieuws uit een regio, die normaal hofleverancier is van slecht nieuws.

Ik moet er direct bij zeggen: de rest van het nieuws paste helaas wél in de bekende mal van malaise en misère. Toenemende spanningen na de liquidatie van de Iraanse generaal Soleimani, Turkije dat Europa onder druk zet over de rug van vluchtelingen, een verwoestende explosie in Beiroet die Libanon nog verder ontwrichtte: het Midden-Oosten had ook dit jaar weer zijn portie leed.

Bovendien zat er dit jaar opvallend weinig schot in de drie grote dossiers: Syrië, Libië en Jemen. Vooral in Jemen duurt de ergste humanitaire crisis van deze tijd maar voort.

Heeft 2021 op dat vlak misschien hoop in de aanbieding? Veel zal afhangen van hoe president Joe Biden zich opstelt. Hij zou door druk op Saudi-Arabië uit te oefenen beslist voor verlichting in Jemen kunnen zorgen – en misschien zelfs wel een eind aan de oorlog kunnen maken.

Valt er nog meer positiefs te hopen voor 2021? Ja. Er bestaan goede kansen voor meer normalisatieverdragen met Israël, vooral met Oman en Mauritanië en heel misschien wel met Saudi-Arabië. En het lijkt erop dat de Golfruzie tussen de Emirati’s en de Saudiërs enerzijds en Qatar anderzijds eindelijk kan worden opgelost. In feite zijn de vooruitzichten voor de regio zelden zo hoopvol geweest.

Even terug met beide benen op de grond. Er zijn ook zorgwekkende ontwikkelingen. Het inkapselen van Irans invloed blijft ook in 2021 een topprioriteit voor de Golflanden, zeker als er onder Biden op dat punt minder steun van de Verenigde Staten te verwachten is.

Verder is de strijd tussen politieke en niet-politieke islam ook in 2021 een blijvertje. Dat titanengevecht tussen landen als Turkije (politieke islam) en de Verenigde Arabische Emiraten (niet-politiek) is grotendeels een gevolg van de Arabische opstanden van tien jaar geleden. Welke vormen die strijd exact komend jaar zal aannemen op het schouwtoneel van het Midden-Oosten, zal uiteraard nog moeten blijken. Ik hoop in ieder geval voor u op de voorste rij te zitten.