Heel lang leek het in de campagne vooral te gaan over gewone Poolse zaken. Totdat de belangrijkste kandidaat, huidig president Andrzej Duda, twee weken geleden de politieke genderdiscussie betitelde als „ideologie.” „Mijn vader en moeder hebben gestreden tegen communistische indoctrinatie. Ik wil niet dat wij ons nu blootstellen aan een ideologie, die nog veel schadelijker is.” Volgens Duda is de tendens vanuit het Westen schadelijk voor gezinnen.

Daarmee trok Duda het hele vraagstuk van homorechten naar het hart van de verkiezingscampagne. Polen heeft het huwelijk grondwettelijk omschreven als een relatie van man en vrouw. Het traditionele gezin is een belangrijk speerpunt voor de regerende PiS-partij (Recht en Rechtvaardigheid). Duda behoorde ook tot deze partij, tot hij door zijn beëdiging als president gedwongen werd zijn partijlidmaatschap op te geven.

Duda’s belangrijkster uitdager in deze ronde lijkt Rafal Trzaskowski, burgemeester van de hoofdstad Warschau. Hij vertegenwoordigt de liberaal-conservatieve Burgercoalitie (KO) en geldt als voorvechter van meer lhbt-rechten.

Centje

Door over homorechten te beginnen maakte Duda het zijn tegenstanders makkelijk. Het ging nu niet langer over een centje meer of minder in de belastingen, maar over identiteit; over modern tegenover ouderwets. Ook internationaal ontstond ophef over Duda’s uitspraak. In een Engelstalige tweet schreef hij zelf dat hij bewust niet goed werd begrepen en dat de wereld blijkbaar de echte waarheid niet wilde horen.

Nu is Polen een conservatief rooms-katholiek land, waar het niet vreemd klinkt als een politicus het klassieke huwelijk verkiest. Maar Polen is ook een modern land dat meedoet aan allerlei internationale verdragen voor mensenrechten. Vanuit die hoek kwam er dan ook direct kritiek op Duda. De Poolse ombudsman voor mensenrechten, Adam Bodnar, vroeg de president zijn woorden terug te nemen. „Onder geen omstandigheid, ook niet in een verkiezingscampagne, is het ontmenselijken van een groep in de maatschappij te rechtvaardigen.”

Duda en Trzaskowski hebben heel veel gemeen. Met geboortejaar 1972 zijn ze leeftijdgenoten. Beiden hebben vergelijkbare maatschappelijke ervaring. Ze begonnen met een academische carrière, om vervolgens de politiek in te gaan. Vanuit de Sejm (spreek uit: seem, het Poolse parlement, EvV) klommen ze op tot onderminister. Duda en Trzaskowski behoren ook allebei tot de eerste generatie politici die aan het begin van hun loopbaan in 2004 de toetreding tot de Europese Unie meemaakten. Allebei zaten ze in het Europees Parlement.

Wat dat betreft is er weinig verschil tussen de kandidaten. Maar politiek gezien staan ze voor een ander levensideaal en zodoende voor verschillend beleid.

Waarden

Het nationaal-conservatisme van PiS leunt sterk op rooms-katholieke waarden. De partij is positief over de Europese integratie omdat dit een middel is om –voor het eerst na de Tweede Wereldoorlog– de Poolse nationale ontwikkeling te stimuleren. Tegelijk krijgt de partij al jarenlang kritiek vanuit de EU vanwege de populistische visie op de democratie. Volgens PiS staat de regering als gekozen macht boven de rechterlijke macht. PiS wil bijvoorbeeld rechters kunnen ontslaan en nieuwe benoemen.

In de EU trekt PiS op met de Europese Conservatieven en Hervormers (ECR), waar ook de SGP deel van uitmaakt. De kiezers van PiS –en dus van Duda– wonen vooral in het oosten op het platteland van Polen.

Het liberaal-conservatisme van de Burgercoalitie is meer westers en stedelijk georiënteerd. In de EU neemt de partij deel aan de christendemocratische Europese Volkspartij (EVP), waarbinnen ook CDA en ChristenUnie actief zijn.

Veto

Hoewel de Poolse president door het volk wordt gekozen, is hij niet betrokken bij de vorming van het beleid. Wel kan hij weigeren wetten te ondertekenen. Wie zondag ook de eerste ronde wint, geregeld zal hij de vraag krijgen of hij zijn veto wil uitspreken.

Stemmen in coronatijd: zelf pen meebrengen

Het is druk bij de stembus dit weekend. Zaterdag zijn er verkiezingen in IJsland, zondag in Polen en Frankrijk. Hoe gaat dat in tijden van corona?

Bij de lokale verkiezingen in Frankrijk op 15 maart kwam slechts 45 procent van de kiezers opdagen. De tweede ronde zou een week later gevolgd zijn, maar komt nu zondag. Volgens minister van Binnenlandse Zaken Christophe Castaner zijn „alle maatregelen genomen” om te voorkomen dat kiezers corona oplopen. Daarom zijn de stemlokalen voorzien van markeringen om de afstand te bewaren en moeten kiezers hun eigen pen meebrengen.

Per post stemmen is er in Frankrijk niet bij. In Polen kan stemmen per brief wel. Het parlement wijzigde speciaal daarvoor de kieswet. Stemmen kan nu zowel in het stembureau als via de post.

In IJsland zijn de stembureaus zaterdag gewoon geopend. Voor de 250.000 kiezers gelden de normale omgangsregels: handen wassen en twee meter afstand houden.