Als het gaat om het vele leed dat het Midden-Oosten teistert, heb ik voor mezelf een tamelijk heldere stelregel ontwikkeld. Gruwelijke details van onthoofdingen, lynchpartijen en andere slachtingen wil ik niet zien. Ik vind het respectloos naar de slachtoffers toe om willens en wetens getuige te zijn van hun laatste momenten. Daarnaast ben ik bang voor de afstompende werking van dit soort geweldsporno.

Des te heftiger kwam het filmpje bij me binnen dat ik vorige week onbedoeld onder ogen kreeg. Op Twitter kwam het voorbij, zonder enige toelichting over gruwelijke details. Het leek in het algemeen over de situatie in de Syrische provincie Idlib te gaan, waar op dit moment een heftige oorlog plaatsvindt tussen het Syrische leger en de Russen aan de ene kant en een heleboel rebellengroepen aan de andere kant. Maar het bleek een opname van de directe gevolgen van een zware luchtaanval.

De Syriër die het filmpje opnam, bevond zich op straat in de stad Ma’arat al-Numan, in de provincie Idlib. Op de achtergrond stegen rookwolken omhoog. Op de voorgrond lag een motor op de grond. De camera zwenkte en toonde de bestuurder. Het was een jongen van een jaar of 16, 17. Zijn onderlichaam was weggeblazen door een bom. De filmende Syriër zoomde in op het gezicht van de jongen. Zijn ogen waren gesloten, maar het leven was nog niet geweken. Elke paar seconden hapte hij wanhopig naar lucht.

Het filmpje zoomde weer uit. De man schreeuwde in het Arabisch naar de jongen dat hij de shahada (islamitische geloofsbelijdenis) moest opzeggen, waarna hij verder liep.

Ik weet nog steeds niet wat me dieper schokte. Die jongen die op straat zijn doodsstrijd voerde of het feit dat de man die filmde hem moederziel alleen liet.

Hij was niet de enige; in het filmpje liepen verschillende mannen op straat die niets mankeerden maar zich evenmin met de slachtoffers bemoeiden.

Nooit heb ik een duidelijkere illustratie gezien van de oorlog die áchter een oorlog woedt: de oorlog in de psyche van een bevolking. Mensen raken totaal afgestompt door het geweld. Doden vallen er elke dag, en je kunt zelf de volgende zijn. Je haalt er je schouders over op en je gaat door.

In het filmpje bespeurde ik geen enkele onwil van de filmende man om te helpen – sterker nog: in zijn opvatting deed hij dat waarschijnlijk juist doordat hij de jongen (vergeefs) aanspoorde om de shahada op te zeggen. Dat de jongen meer zou zijn geholpen met iemand die zijn hand vasthield en hem zo goed en zo kwaad als dat mogelijk was ondersteunde, kwam waarschijnlijk simpelweg niet in hem op.

Het is niet typisch voor Idlib, maar geldt ook voor andere oorlogsgebieden. Ik heb het pastores in het Midden-Oosten horen zeggen: in een oorlog verdwijnt de compassie. Dat geldt op het slagveld, maar zeker ook bij wat er nu gaande is in Idlib, waar burgers bij bosjes sterven door de nietsontziende luchtaanvallen van het Syrische leger en de Russen.

Ook al wordt Idlib snel heroverd, wat ik niet verwacht, dan nóg zal de oorlog achter de oorlog minstens een generatie doorwoekeren.