Tijdens een bijeenkomst in Rome over de situatie van christenen wereldwijd bleek recent hoe veelzijdig christenvervolging kan zijn. Een van de sprekers was de Iraakse patriarch Louis Sako. Hij schetste een somber beeld van de toekomst van het christendom in zijn land. Plotseling stond een voorganger uit Eritrea op. „Jullie spreken hier allemaal over de vervolging door terroristen. Maar in Eritrea wordt de kerk aangevallen door de regering zelf. Wat is hier dan de oplossing?”

Volgens het Amerikaanse onderzoeksbureau Pew Research Center noemt 62,9 procent van de bevolking van Eritrea zich christen. Het land werd in 1993 onafhankelijk en veranderde onmiddellijk in een eenpartijdictatuur. President Isaias Afewerki heeft vanaf het begin een vijandige houding aangenomen tegenover christelijke kerken. Zo verklaarde hij al in 2002 dat alle onafhankelijke protestantse kerken staatsvijanden waren; met als gevolg dat duizenden protestanten werden gearresteerd en geïnterneerd.

De Eritrees-Orthodoxe Kerk is door het overheidsbeleid intern diep verdeeld geraakt; waarschijnlijk de bedoeling van de autoriteiten. Onlangs werd bekend dat vijf Eritrees-orthodoxe monniken zijn gearresteerd die patriach Abune Antonios steunen.

Onafhankelijk

Officieel heet de kerk in Eritrea de Eritrees-Orthodoxe Tewahadokerk. Het woord ”tewahado” betekent ”één” of ”één gemaakt” en verwijst naar het dogma binnen deze kerk dat Christus slechts één natuur had. Ethiopië en Eritrea maakten sinds de vierde eeuw onderdeel uit van de Koptisch-Orthodoxe Kerk in Egypte. Maar in 1959 kreeg Ethiopië een eigen patriarch en werd hiermee zelfstandig. Op gelijke wijze ontstond de Eritrees-Orthodoxe Tewahadokerk toen Eritrea in 1993 onafhankelijk werd van Ethiopië.

Het gaat hier dus om een moeder-dochterrelatie, en de huidige problemen binnen de Eritrese dochterkerk lijken sterk op die van de Ethiopische moederkerk. Na de val van keizer Haile Selassi in 1974 werd Ethiopië bestuurd door een militaire junta, die de Orthodoxe Kerk onmiddellijk haar status van staatskerk ontnam. De Ethiopische patriarch werd in 1979 geëxecuteerd door de militaire junta, die vervolgens een patriarch naar eigen smaak installeerde. Het was het begin van directe staatsbemoeienis, die tweespalt zou veroorzaken binnen de Ethiopisch-Orthodoxe Kerk. De huidige problemen in Eritrea lijken hiervan een kopie.

Staatscontrole

Abune Antonios werd in 2004 tot patriarch van de Eritrees-Orthodoxe Kerk geïnstalleerd, in aanwezigheid van onder anderen de inmiddels overleden koptische paus Shenouda II. De nieuwe patriarch werd echter twee jaar later afgezet door de Eritrese regering, die zich hierbij verzekerde van de steun van enkele bisschoppen. Antonios was namelijk een verklaard tegenstander van staatscontrole over zijn kerk. Sindsdien stond de patriarch onder huisarrest. Hij werd door velen beschouwd als martelaar.

De BBC berichtte echter vorige week vrijdag dat een aantal bisschoppen van de Eritrees-Orthodoxe Kerk een brief heeft ondertekend waarin ze hun patriarch beschuldigen van ketterij. Ze verklaarden dat ze hun eigen patriarch geëxcommuniceerd hebben. De verwachting is dat deze bisschoppen, die loyaal zijn aan het regime, een eigen kandidaat naar voren zullen schuiven als patriarch. Critici zien hierin de lange arm van de Eritrese regering en vrezen voor een schisma binnen de kerk.

Wereldwijd worden christenen slachtoffer van religieus gemotiveerde radicalen. De klacht luidt vaak dat plaatselijke regeringen onvoldoende bescherming bieden. Maar wat als je eigen regering je vervolger is?