1. De ergste daling is al geweest

Ooit, rond 1900, was bijna 13 procent van de mensen in het Midden-Oosten christen. Hoe ging het van 13 procent naar 4,2 procent vandaag? De grootste daling heeft te maken met één specifieke oorzaak: de Turkse genocide van 1915 en de daaropvolgende volksverhuizingen. Rond 1900 was bijna 22 procent van de Turkse bevolking christen; in 1950 was dat percentage gekelderd tot 1,5 procent en vandaag de dag is het bijna verwaarloosbaar. Omdat Turkije een groot land is, zorgde dat voor een aardverschuiving in de cijfers van het christendom in het Midden-Oosten.

Opmerkelijk is wel dat de percentages blijven dalen, maar de absolute aantallen niet. In 1900 telde het Midden-Oosten nog geen 6 miljoen christenen, nu zijn dat er in de hele regio zo’n 20 miljoen. Punt is dat het aantal moslims in die 120 jaar nog veel harder is gegroeid.

2. De belangrijkste reden voor de neergang is emigratie

Hoe komt het dat het percentage christenen achteruitgaat? Voor een deel doordat het geboortecijfer onder christenen lager ligt, maar voor een belangrijker deel doordat christenen massaal wegtrekken uit het Midden-­Oosten. Vraag het aan een christen in Libanon of Egypte en tien tegen één zegt hij dat hij wil vertrekken zodra hij de kans heeft. De redenen daarvoor liggen soms in de politieke en economische situatie, soms in vervolging en verdrukking, en vaker in een combinatie van al die factoren. „Er is heel veel bewijs dat christenen in de 21e eeuw in het Midden-Oosten onder enorme druk leven”, zegt dr. Gina Zurlo. Zij is onderzoeker bij en codirecteur van het Center for the Study of Global Christianity, dat onlangs met nieuwe cijfers kwam over de christelijke bevolking van het Midden-Oosten. Ze is niet hoopvol gestemd. „De emigratie van christenen zal waarschijnlijk doorgaan. De toekomst ziet er niet goed uit.”

3. Irak en Syrië hebben het bijzonder zwaar

Door oorlog en onderdrukking is er nog maar een schim over van het christendom in Syrië en Irak. Beide landen hebben een christelijke traditie die teruggaat tot de pinksterdag, maar het is heel goed voorstelbaar dat het traditionele christendom er uiteindelijk gaat verdwijnen. „Zij zijn degenen die het meest te lijden hebben”, zegt Gina Zurlo. „Vooral sinds de Amerikaanse inval in Irak in 2003 is het hard gegaan met de emigratie van christenen. Hetzelfde geldt voor Syrië. Als de christenen van Syrië niet terugkomen, is er weinig hoop voor het christendom daar.” Andere landen waar de toekomst van de christelijke gemeenschap sterk onder druk staat, zijn Jordanië, Israël en de Palestijnse gebieden.

4. Bekeringen zijn er overal, maar vooral in Iran

Een van de manieren waarop het christendom kan groeien, is door bekeringen – meestal vanuit de islam. Dat gebeurt in hogere aantallen dan ooit tevoren, maar toch zijn die aantallen relatief klein als ze af­gezet worden tegen de mate waarin de oude christelijke gemeenschappen uitsterven. Iran, waar sinds 1979 een streng islamitisch regime aan de macht is, is daarop de uitzondering. De aantallen ex-moslims die christen worden, lopen daar in de honderdduizenden.
Maar precieze aantallen zijn moeilijk te geven, merken onderzoekers. „Het tellen van bekeerlingen is controversieel”, licht Gina Zurlo toe. „We horen allerlei claims, maar zulke claims zijn lang niet altijd te verifiëren en kunnen we daardoor vaak niet opnemen in onze data.”

5. De wieg van de islam is christelijker dan ooit

De loop van de geschiedenis is ondoorgrondelijk. De aloude centra van christelijk geloof lopen leeg, maar het Arabisch Schiereiland, met landen als Saudi-Arabië, de Verenigde Arabische Emiraten en Qatar, heeft nog nooit zo veel christenen geteld als vandaag. Dit is het hartland van de islam en christenen zijn er hier nooit veel geweest sinds de 7e eeuw. Maar door de massale toestroom van buitenlandse gastarbeiders is dat veranderd. Alleen al de Emiraten herbergen meer dan 1 miljoen rooms-katholieken. Het percentage christenen in deze landen is daardoor van praktisch 0 in 1900 gestegen tot ruim boven de 10. Probleem is wel dat deze buitenlandse christenen geen kans maken op een nationaal paspoort. Op een dag zullen ze weer vertrekken. Er zijn nog steeds maar heel weinig autochtone christenen die hun plaats kunnen innemen – al groeit hun aantal wel.