Het boterde goed tussen Israël en de vier Visegradlanden: Hongarije, Polen, Slowakije en Tsjechië. Het samenwerkingsverband, opgezet in 1991 om de Europese integratie van Oost-Europese staten na de val van de Sovjet-Unie te bevorderen, is overwegend pro-Israël. Die relaties kan Jeruzalem goed gebruiken om tegenwicht te bieden aan de stroeve houding die de Joodse staat doorgaans in Brussel ondervindt.

De nauwste bondgenoot van Israël is opmerkelijk genoeg de Hongaarse premier Viktor Orban. Enerzijds deelt de Israëlische premier Netanyahu met hem een afkeer van Europese instituties en een nationalistisch politiek gedachtegoed. Anderzijds ligt Orban in eigen land onder vuur van Hongaarse Joden die hem openlijk antisemitisme verwijten.

Met Polen heeft Israël eveneens een ambivalente relatie. Ook met Warschau kan Jeruzalem zich prima verstaan als het bijvoorbeeld om de gemeenschappelijke dreiging van Iran gaat. Dat bleek vorige week eens te meer, toen Polen gastland was voor een conferentie over vrede en veiligheid in het Midden-Oosten, waar Iran het belangrijkste onderwerp was. Netanyahu maakte op die conferentie zijn opwachting.

Medeplichtigheid

Het was echter juist op die bijeenkomst dat Netanyahu zich de vrijheid veroorloofde op te merken dat „Polen tijdens de Tweede Wereldoorlog samenwerkten met de nazi’s.” Op dat punt lag nog oud zeer, omdat Israël moeite heeft met de Poolse Holocaustwet waarin uitlatingen over Poolse medeplichtigheid aan de Holocaust strafbaar worden gesteld.

Netanyahu kwam dan ook niet weg met zijn opmerking. De Poolse premier Mateusz Morawiecki liet meteen weten dat zijn deelname aan de Visegradtop deze week in Jeruzalem, van de baan was. De standaard diplomatieke uitleg van de Israëlische ambassadeur in Warschau dat Netanyahu verkeerd was geciteerd, baatte niet.

De woede in Warschau werd echter verder aangewakkerd toen de waarnemend Israëlische minister van Buitenlandse Zaken Yisrael Katz zich in de discussie mengde. Hij bevestigde niet alleen de uitlatingen van Netanyahu over Poolse collaboratie met de nazi’s, maar citeerde ook nog eens wijlen premier Yitzhak Sjamir dat Polen het anitisemitisme „met de moedermelk hebben binnengekregen.”

Plooien gladstrijken

Toen waren de rapen in Warschau pas echt gaar. Polen liet direct weten dat ook zijn minister van Buitenlandse Zaken thuisblijft. De premiers van Tsjechië, Slowakije en Hongarije waren al onderweg naar Jeruzalem. Maar het idee van een eensgezinde top in Israël is vooralsnog van de baan. Het zal hooguit bij bilaterale ontmoetingen blijven.

Weliswaar probeerde de Tsjechische premier Andrej Babis nog te redden wat er te redden viel door te verklaren dat de Visegradbijeenkomst later dit jaar nog plaats zal vinden. Voor het zover is, zullen er nog de nodige diplomatieke plooien moeten worden gladgestreken. Pas daarna komt Jeruzalem mogelijk weer in beeld als plaats van samenkomst.