Wat doet stress met je brein? Hoe kun je ontspannen? Wanneer ben je depressief? Dat zijn vragen waarop jongeren volgens stichting MIND te vaak het antwoord schuldig blijven. De belangenorganisatie voor mensen met psychische problemen wil dat scholen verplicht worden hun leerlingen hierin structureel te onderwijzen.

„Een hele generatie dreigt psychisch ongezond op te groeien”, stelt MIND-directeur Marjan ter Avest. Ze maakt zich zorgen om de druk die jongeren ervaren en de mentale problemen die ze „steeds meer” ziet bij jongeren. „Uit een peiling van ons kwam dat 57 procent van de jongeren psychische problemen heeft. Ze piekeren, hebben moeite om in slaap te komen of kampen met negatieve gevoelens.”

Marloes Kleinjan van het Trimbos-instituut ziet in de cijfers niet direct dat jongeren vaker in de mentale lappenmand belanden. „Het HBSC-onderzoek uit 2017 laat zien emotionele problemen bij jongeren zijn sinds 2013 niet behoorlijk zijn toegenomen”, stelt Kleinjan, tevens hoogleraar Youth Mental Health Promotion aan de Universiteit Utrecht. Ter Avest onderschrijft dat harde zorgcijfers over psychische stoornissen bij jongeren ontbreken. „Maar suïcide, vaak een gevolg van depressie, is nog altijd doodsoorzaak nummer 1 onder scholieren. De nood is dus onverminderd hoog.”„Een of twee jongeren per schoolklas zitten psychisch in de knoop”, schat Louise van der Vlies, vertrouwenspersoon van de Marnixlocatie van het Wartburg College in Dordrecht. In de twaalf jaar dat ze als vertrouwenspersoon werkt, heeft ze het aantal jongeren met depressies, angststoornissen en ernstige gedragsproblemen niet zien groeien.

Schoolstress

Wel ziet ze dat het stressniveau van leerlingen –zeker in de bovenbouw– toeneemt. „Ze moeten van zichzelf steeds meer ballen in de lucht houden. Als je van het eerste tot achtste uur les hebt gehad, een uur heen-en-weer moet fietsen, ’s avonds catechisatie volgt en ook je huiswerk nog moet maken, heb je gewoon een hele volle dag”, vindt Van der Vlies. „Ze willen daarnaast ook een baantje om leuke aankopen te financieren, moeten van zichzelf altijd bereikbaar zijn voor hun vrienden én zich actief profileren op sociale media.”

De toegenomen schoolstress die Van der Vlies signaleert, ziet Trimbosonderzoeker Marloes Kleinjan ook terug in de cijfers. „In 2001 zei 16 procent van de scholieren druk door schoolwerk te ervaren, in 2017 was dat meer dan verdubbeld tot 35 procent.” De stress en prestatiedruk onder scholieren kan volgens haar bijdragen aan emotionele problemen.

„Denk aan veel piekeren, huilbuien hebben of extreem zenuwachtig zijn. Ernstige emotionele problemen kunnen in sommige gevallen onderdeel van een stoornis als depressie worden.”

Kleinjan onderschrijft met stichting MIND dat het voor scholen belangrijk is om ook te focussen op andere vaardigheden „dan lezen, schrijven en rekenen.” „Er zijn methodes en technieken voor hoe scholieren kunnen omgaan met stress of negatieve gedachten. Scholen zouden moeten worden aangemoedigd om hier meer aandacht aan te besteden.” Zulke lessen verplichten vindt ze een brug te ver.

Wartburgdocent Van der Vlies wijst erop dat scholen bij reguliere vakken al aandacht kunnen besteden aan de psychische gezondheid van leerlingen. „Met biologie kan het bijvoorbeeld gaan over de invloed van stress op de hersenen. Ook bij vakken als verzorging en maatschappijleer kan het een plek krijgen.En als een leerling ergens mee loopt, kan hij altijd bij de mentor terecht. Hij of zij is de eindverantwoordelijke.” Voor MIND-directeur Ter Avest is de aandacht voor mentale gezondheid in andere vakken niet genoeg. „Ik zou willen dat dit onderwerp structureel aandacht krijgt. Wat leerlingen hierover meekrijgen, is volgens mij vrij willekeurig. We moeten op de middelbare school jongeren gereedschap aanreiken om de toegenomen druk het hoofd te bieden.”

Het ministerie van Onderwijs zei eerder tegen RTL Nieuws dat de verantwoordelijkheid voor de psychische conditie van jongeren niet alleen bij school ligt, maar ook bij ouders en hulpverleners.