Vol verontwaardiging werd het nieuws in Rusland ontvangen: de Oekraïeners waagden het om de Russische territoriale wateren binnen te varen. Volgens de Russische veiligheidsdienst, de FSB, werd er op het schip, de Nikopol, een verdacht document gevonden waarin een groep schepen de opdracht werd gegeven in het geheim naar de Oekraïense havenstad Berdjansk te varen. De Oekraïense leider Petro Porosjenko zou met de Amerikanen aan het onderhandelen zijn om een Amerikaanse militaire basis op Oekraïens grondgebied op te zetten. De Russen zijn daar sterk tegen gekant.

Ook toonde de veiligheidsdienst een lijst met wapens die de schepen vervoerden. Die zouden wellicht bedoeld zijn om de nieuwe brug van Poetin over de Straat van Kertsj op te blazen, zo suggereerden Russische media.

Waarom schieten?

De meeste Russische media zijn in handen van het Kremlin. Programma’s op de staatsmedia worden veel gebruikt om Russen mee te krijgen in de verantwoordiging van de regering over zaken als de huidige kwestie met Oekraïne. En dat werkt. De meest gehoorde mening is de mening van de meneer op televisie.

In de nog enigszins onafhankelijke Russische krant Novaja Gazeta vragen journalisten zich echter af waarom de spanningen tussen Rusland en Oekraïne zomaar konden escaleren.

Twee maanden geleden voeren twee soortgelijke schepen dezelfde route. Waarom werd daar geen heisa van gemaakt, vraagt journalist Joelia Latinina zich af. „Als het op 22 september geen overtreding was, waarom was het dan op 25 november wél een overtreding?”

Latinina zegt dat Rusland in feite de oorlog is begonnen, aangezien de Russen hebben gevuurd op de Oekraïense schepen. „Rusland had veel andere opties, die een betere uitgangspositie zouden geven. Zoals: gewoon de Oekraïense schepen de Zwarte Zee op slepen en klaar. Maar dat kan dus niet meer, want drie opvarenden zijn nu in Russische gevangenschap. Rusland gaat deze mensen berechten als criminelen. Er is geen weg terug.”

Generaal

„En weet je wat het ergste is?”, vraagt Latinina retorisch. „Als het nog deel zou uitmaken van een grootschalig plan, dan zou het goed zijn geweest. Maar naar alle waarschijnlijkheid werd dit allemaal gedaan door een plaatselijke FSB-generaal die gewoon een wit voetje wilde halen van zijn baas.”

Volgens Pavel Felgenhauer, Russisch militair analist, is het niet wijs dat de Russen het vuur openden tegen de Oekraïeners in de Zee van Azov, maar wel begrijpelijk. „Wat is de reden dat de Oekraïense schepen deze route voeren?” vraagt hij zich af. „Oekraïne bouwt in Berdjansk een marinebasis en om die haven te verdedigen, verplaatsen ze schepen die in Nikolaev zijn gebouwd.”

Felgenhauer speculeert dat ook NAVO-schepen welkom zullen zijn in de haven van Berdjansk. Dat zou de dominantie van Moskou in de Zee van Azov ernstig verstoren. Rusland moet koste wat kost voorkomen dat de NAVO in Berdjansk letterlijk voet aan wal krijgt. „De Kaukasus, de Krim, de Zwarte Zee, de Bosporus, de basissen in Syrië en de schepen in de Middellandse Zee vormen nu samen een betrouwbare verdediging van Sotsji – het tweede controlecentrum van het land.”

Geen sancties

Het is heel goed mogelijk dat in de nabije toekomst een wintercampagne zou kunnen beginnen om Oekraïne eindelijk van de Azovkust te verdrijven, zegt Felgenhauer. „Natuurlijk zal het Westen protesteren en extra sancties invoeren. Westerse leiders zullen echter geen totaal embargo op de export van Russisch gas en olie opleggen, zeker niet in de winter. Het politieke dwangmiddel is in het Sovjettijdperk nooit gebruikt, om dezelfde reden. Het Westen wil geen enorme prijsstijging, met een economische recessie tot gevolg.”

Of de verontwaardiging bij de Russen leidt tot een winteroorlog, is de vraag. Maar als het zo ver komt, is het voor Oekraïne te hopen dat de westerse mogendheden komen helpen om een bestand te sluiten, zoals eerder al meermalen is gebeurd.

Het hopen is dan nog dat de lokale FSB-generaal geen fouten maakt.