„Relax. Dit proces zal heel goed uitpakken”, zei Ramaphosa.

Hij maakte zijn opmerking kort nadat de Amerikaanse president Donald Trump via een tweet de alarmklok over Zuid-Afrika luidde. „De Zuid-Afrikaanse regering pakt nu land af van witte boeren”, twitterde hij in augustus. Hij meldde erbij dat hij zijn minister van Buitenlandse Zaken, Mike Pompeo, had gevraagd de situatie in Zuid-Afrika „nauwgezet” in de gaten te houden en repte en passant ook nog ook over „het op grote schaal vermoorden van boeren.”

De Zuid-Afrikaanse regering reageerde woedend – en terecht. Het was ”fake news”, gebaseerd op eenzijdige berichtgeving van de Amerikaanse zender Fox News. Zuid-Afrika neemt geen land af van blanke boeren. En het beeld dat die boeren specifiek doelwit zijn van moord vindt geen ondersteuning in harde cijfers. Het is een al jaren hardnekkig terugkerend en ook wel enigszins begrijpelijk sentiment, waarbij er soms zelfs gesproken wordt van een „genocide.”

Het is waar dat blanke boeren in Zuid-Afrika op soms gruwelijke wijze worden vermoord, maar het is vooral waar dat er in Zuid-Afrika veel wordt gemoord. Het aantal moorden op boeren neemt volgens cijfers van boerenvakbond AgriSA juist al jaren af: werden er in 1998 nog 153 boeren vermoord, in 2017 was dat aantal gehalveerd tot 74. In die cijfers zijn ook zwarte boeren en boerenknechten meegeteld.

De opmerkingen van Trump waren ingegeven door plannen van de Zuid-Afrikaanse regering om landhervormingen zonder compensatie mogelijk te maken. Die zijn nog niet effectief, maar wekken al maandenlang veel beroering. De angst is onder meer dat de economie alleen al door de plannen een forse knauw kan krijgen. Want wie wil er nog investeren in een land waar je grond straks ‘zomaar’ weer kan worden afgenomen?

Duidelijk is dat de Zuid-Afrikaanse economie het wegblijven van investeerders bepaald kan niet gebruiken. De economie krimpt, met het verlies van tienduizenden banen tot gevolg. De landbouw krijgt daarbij in het bijzonder harde klappen.

Tegelijk wordt het investeringsklimaat in Zuid-Afrika nog altijd als relatief gunstig gezien, en zelfs aan de beterende hand. De 2018 Index of Economic Freedom spreekt van „belangrijke verbeteringen in investeringsvrijheid en juridische effectiviteit.” Op een investeringstop in Soweto zegden bedrijven vorige week omgerekend 17,5 miljard euro aan investeringen toe. Het is dus niet alleen kommer en kwel.

Dat de voorstellen om te komen tot landonteigening zonder compensatie beroering wekken, is begrijpelijk. Maar het is eerst afwachten wat er precies besloten gaat worden. Voor eind deze maand moet de commissie voor de herziening van de grondwet met een rapport komen met aanbevelingen over de wenselijkheid om die optie wettelijk vast te leggen.

Het doet geen recht aan de complexiteit van de kwestie om enkel te roepen dat Zuid-Afrika nu Zimbabwe achternagaat: o, o, wat dom. Dat landhervormingen in Zuid-Afrika nodig zijn, erkent vrijwel iedereen. De vraag is vooral hoe dat zo zorgvuldig mogelijk kan.