Een ernstige lichamelijke beperking hebben of kampen met dementie en het leven toch de moeite waard vinden? Onmogelijk, denkt menigeen, want de actieve en vitale senior is voor hen rolmodel en norm. Ds. Van der Wal (54), sinds 1998 geestelijk verzorger bij Zonnehuisgroep Vlaardingen, laat een tegengeluid horen in zijn proefschrift ”Wat maakt het leven de moeite waard” (uitg. Boekencentrum, ISBN 9789023952381). Hij verdedigt zijn dissertatie dinsdag aan de Universiteit voor Humanistiek in Utrecht: „Deskundigen lijken vooral oog te hebben voor ziekte, gebrek en aftakeling. Zonder de mening van de ouderen zelf te peilen. Daarom geef ik mensen die elke dag afhankelijk zijn van intensieve zorg een stem.”

De predikant binnen de Protestantse Kerk in Nederland interviewde 13 ouderen met een ernstige lichamelijke beperking, sprak 30 personen met beginnende dementie en 45 mensen die dicht om hen heenstaan. Hij houdt van zijn werk. „Mensen hebben vaak een schil om zich heen. Als ze kwetsbaar worden, kun je dichterbij komen en is het contact puurder.”

Wat hebt u van mensen in het verpleeghuis geleerd?

„Dat je ook onder zeer moeilijke omstandigheden een volwaardig leven kunt leiden. Ze vragen ons niet weg te lopen van hun kwetsbaarheid en met hen vreugde en verdriet te delen.”

Een verpleeghuis is niet zo’n verschrikkelijk oord als vaak gedacht?

„Helaas leeft bij velen het beeld dat ouderen in een verpleeghuis zielig zijn, een troosteloos bestaan leiden en er niet meer toe doen. Mensen met ernstige lichamelijke beperkingen of dementie blijken veelal krachtig en weerbaar. Het SCP-rapport ”Gelukkig in een verpleeghuis” uit 2017 verbaasde mij niet. Daarin staat dat het de helft tot twee derde van de somatische verpleeghuisbewoners niet ontbreekt aan levenslust.”

Waar komt die levenslust vandaan?

„Verpleeghuisbewoners hebben de tijd om terug te blikken op hun leven. Daardoor groeit de dankbaarheid voor wat zij allemaal ontvingen. Mede door de tegenslagen waarmee ze te kampen krijgen, ontdekken ze dat niet alleen iets doen gelukkig maakt. Verbondenheid met naasten, medebewoners en zorgverleners geeft de meeste levensvreugde. Verder leren ze meer van kleine dingen te genieten. Belangrijk zijn de mate van wilskracht, veerkracht en levensmoed. Kun je je afhankelijkheid aanvaarden? Zo ja, dan doet iemand die rolstoelafhankelijk is met plezier boodschappen voor de zorg en helpt hij zijn buurvrouw met eten.”

Volgens de Bijbel maakt het leven met God écht gelukkig.

„Dat is zeker zo. Ik ervaar dat mensen kracht uit hun geloof putten. Het gebed is voor veel mensen belangrijk.”

Waarom noemen anderen hun leven voltooid?

„Wanneer je je bestaan definieert als een leven waarin je volledig zelfredzaam bent, kun je in de problemen komen. Veel mensen zijn bang voor aftakeling. De actieve en vitale senior is echter niet maatgevend. Ga de confrontatie met verliezen en beperkingen aan. Degenen die ik ken, worstelden soms lang om weer lichtpunten te zien.”

Wat wilt u beleidsmakers meegeven?

„Heb meer oog voor diversiteit. Het zo lang mogelijk thuis wonen, is niet voor iedereen de beste optie.”

En zorgmedewerkers?

„Zie zorg als een ontmoeting. Verbind je met deze medemensen. Biedt hen niet alleen doorsnee activiteiten als bingo en bloemschikken aan. Ga na wat iemands passie is, bijvoorbeeld paardensport, fuchsia’s of muziek en doe daar iets mee.”