De lucht is helder als ik wakker word in de grootste stad van Kazachstan. Ik open het raam en geniet van een adembenemend uitzicht op de bergen. Het is moeilijk voor te stellen dat juist deze bergtoppen zo veel problemen veroorzaken.

Langzaam maar zeker trekt vanuit het noorden een dikke wolk fijnstof, roet en gassen over de Kazachse stad. Een vriend spreekt van „de schaduw des doods.” De dagelijkse smog brengt inwoners tot wanhoop. Omdat driekwart van de stad is omringd door bergen, waait de uitstoot niet weg.

Almaty hoort bij de tien meest vervuilde steden ter wereld. De cijfers tonen aan dat het smogprobleem de levensverwachting drukt. Zo’n 80 procent van de smog is afkomstig van het verkeer. Door de groeiende economie neemt het aantal auto’s in de stad jaarlijks toe. Vooral stadsbussen dragen bij aan het probleem. Gebouwen zien grauw van de roet. En sneeuw is in Almaty niet wit, maar zwart.

Elektriciteitscentrales en oude verwarmingsinstallaties zijn ook grote vervuilers. Fabrieksschoorstenen dragen eveneens dagelijks bij aan de luchtvervuiling.

Twee blokken verderop staat een broodfabriek tussen de woonhuizen. Deze stoot enorm veel vuile lucht uit, die op de hogere verdiepingen van de dichtstbijzijnde flats regelrecht door de vensters naar binnenkomt.

In de koude wintermaanden stoken huishoudens die niet aangesloten zijn op de stadsverwarming hun eigen kachel. Men gebruikt daarvoor echter niet alleen hout en kolen, maar ook rubber en plastic. Dit veroorzaakt in de winter een piek in de vervuiling. De afgelopen vijf jaar is een groot deel van de vruchtbare appelbomen rondom Almaty illegaal gekapt, om ze te kunnen verstoken.

Zelf ga ik met wat vrienden een dagje de bergen in. Daar is het heerlijk. De zon schijnt fel en de lucht is schoon. Hier kan ik ademhalen, na twee weken roet inademen. Een van de vrienden zegt op de terugweg: „Ik heb te doen met mensen die hier elke dag in moeten zitten. Zelfs al willen ze de stad uit, dan kunnen ze dat niet. Ze hebben er geen geld voor.”

Rijke mensen in Almaty hebben die mogelijkheid wel. Maar veel inwoners zitten letterlijk in de val. Het gemiddelde inkomen in de stad ligt erg laag. Mensen hebben vaak geen auto en vervoer per taxi is te duur.

De smog toont hoe de overheid met mensen omgaat, zegt een vriend. „Het probleem is redelijk makkelijk te verhelpen. Scherp regels aan, koop nieuwe stadsbussen en verplaats fabrieken naar de rand van de stad.”

Maar dat gebeurt niet. Hoewel de plaatselijke overheid Almaty wel probeert op te fleuren met fietspaden en parken, blijft het daarbij. Ja, onlangs zijn nieuwe bussen aangeschaft. „Maar die zijn gesponsord door het buitenland”, zegt een vriend kritisch.

In Kazachstan geldt het recht van de sterkste, een mentaliteit waardoor mensen alleen aan zichzelf denken. Dat is een gevolg van zeventig jaar atheïsme, waarbij de mens zelf geen echte waarde heeft. Het resulteert in een verdorven maatschappij. Deze mentaliteit in combinatie met corruptie zorgt ervoor dat het smogprobleem niet wordt opgelost.