Het moet gezegd: de voormalige Democratische presidentskandidate duikt niet weg voor haar verantwoordelijkheid. „Het was mijn campagne, het waren mijn beslissingen.” Ja, het gebruik van haar privéadres voor mails die ze verstuurde als minister van Buitenlandse Zaken, dat was ook niet handig. En natuurlijk, ze had tijdens de campagne de achterban van Trump niet weg moeten zetten als een stelletje wanhopigen. Maar daarna houdt het wel op met zelfverwijt.

Op één pikant punt na. Achteraf heeft ze spijt dat ze tijdens het tweede televisiedebat met haar rivaal Donald Trump niet tegen hem gebitst heeft: „Ga weg, engerd.” Dat had ze moeten doen toen de Republikein op intimiderende wijze achter haar ging staan.

Maar verder gaat de beschuldigende vinger vooral naar anderen. Haar partijgenoot Bernie Sanders neemt ze kwalijk dat hij te lang doorging met zijn eigen campagne en daardoor zorgde voor verdeeldheid in de partij. De media verwijt ze te veel aandacht te hebben gegeven aan het onderzoek naar haar e-mailgebruik, terwijl er ook berichten waren over de banden van Trump met Rusland. De voormalige FBI-baas James Comey krijgt van Hillary een fikse oorvijg omdat die een paar dagen voor de verkiezingen een onderzoek naar de mogelijk gelekte e-mails heropende. Clinton stelt verder dat de invloed van de Russische inmenging ook niet moet worden uitgevlakt.

Beste kandidaat

Maar de meeste meppen deelt ze uit aan Donald Trump. Hij voerde een onbehoorlijke, immorele campagne. Ze snapt ook nog steeds niet dat de Amerikanen hem tot bewoner van het Witte Huis hebben verkoren. Trump is naar haar oordeel „totaal ongeschikt” om president te zijn. „Hij denkt niet in termen van moraal of mensenrechten. Hij denkt alleen maar aan macht en dominantie.” De banden van Trump met Rusland meet ze breed uit. „Donald droomt van Moskou aan de Potomac in plaats van Washington aan de Potomac.”

Kritisch op haar eigen beleid is Clinton niet echt. „Ik dacht dat ik van alle kandidaten de meeste politieke ervaring had, de meeste betekenisvolle prestaties had neergezet en de meest reële plannen had. Ik meende stellig dat ik de beste kandidaat was. En dat geloof ik nog steeds.”

Clintons misrekening was echter dat de kiezers in 2016 geen behoefte hadden aan weldoordachte plannen maar een president wilden die hun negatieve sentiment aanvoelde. Zelf schrijft ze: „De mensen wilden dat ik deelde in hun woede.” De verkiezingsuitslag wees uit dat Trump dit veel beter aanvoelde dan zij.

Shock

Duidelijk blijkt uit haar boek dat Clinton te weinig pogingen deed om belangrijke groepen kiezers aan zich te binden. Werkeloze industriearbeiders gaf ze onvoldoende hoop. Ze boogde op haar progressieve koers, waardoor ze evangelicals van zich vervreemde. En daar komt ze ook niet op terug. In haar boek schrijft ze dat vrije abortus voor haar „heilig en niet onderhandelbaar” is. Voor mensen die hieraan willen tornen is volgens Clinton geen plaats in de Democratische Partij.

Wie het boek leest moet concluderen dat Hillary Clinton eigenlijk nog steeds niet is bekomen van de verbijstering dat ze verloren heeft. Ze schrijft dat ze in een shock raakte toen de uitslag bekend werd. „Ik was daar mentaal totaal niet op voorbereid. Ik heb er in de weken voor de verkiezingen nooit aan gedacht dat ik zou kunnen verliezen.”

Het enige positieve dat ze voor haar persoonlijk ziet is dat de relatie met haar man Bill juist in deze omstandigheden hechter was geworden. Eerlijk schrijft ze dat er in haar leven momenten zijn geweest waarop ze zich afvroeg of hun huwelijk intact kon blijven. „Maar nu voelde ik heel sterk hoezeer ik van hem hou.”

Het neemt niet weg dat ze voor de rest van haar leven een zware last zal meetorsen. „Ik kon de klus niet klaren en dat besef zal ik de rest van mijn leven met me meedragen”, schrijft ze. Haar boek verschijnt op 3 oktober in het Nederlands.