Egypte wordt door velen in het Midden-Oosten om diverse redenen als het belangrijkste Arabische land beschouwd. Allereerst is er het demografische gewicht. Binnen afzienbare tijd zal Egypte 100 miljoen inwoners tellen. Dat vertaalt zich onder meer in het feit dat Egypte het grootste Arabische leger heeft. Een leger dat bovendien, dankzij Amerikaanse financiële hulp en training, voorzien is van moderne geavanceerde wapens.

Sinds enkele jaren hoor je over de oprichting van militaire allianties in het Midden-Oosten, dat steeds verder gemilitariseerd lijkt te raken. Twee jaar geleden kondigde Saudi-Arabië de oprichting van een Arabische militaire coalitie aan die gelijk aan het bombarderen sloeg in Jemen. Momenteel wordt er druk gespeculeerd over een soort Arabische NAVO die de Amerikaanse president Trump zou willen oprichten. Deze zou de soennitische Arabische landen moeten beschermen tegen de Iraanse moellahs die geestdriftig hun eigen sjiitische revolutie proberen te exporteren. Hierbij zou een grote rol zijn weggelegd voor Egypte, gezien de omvang en de kwaliteit van het Egyptische leger.

Ook het religieuze gewicht van Egypte kan niet worden onderschat. Allereerst bevindt zich hier de al-Azharuniversiteit, het meest prestigieuze instituut van islamitische geleerdheid in de soennitische wereld. De al-Azhar vertegenwoordigt echter vooral een islam van geleerden. Dat was althans de mening van Hasan al-Banna, die daarom in Egypte in 1928 de moslimbroederschap oprichtte die uitgroeide tot een massale volksbeweging. Egypte werd hiermee tevens de bakermat en het laboratorium van wat wel de politieke islam wordt genoemd.

De bekendste moslimbroeder is de Egyptenaar Sayyid Qutb, die in 1966 wegens zijn radicale ideeën werd geëxecuteerd. Qutbs denkbeelden werden echter omarmd door al-Qaida, die momenteel wordt geleid door Ayman al-Zawahiri, die zijn jihadistische loopbaan in zijn geboorteland Egypte begon. De gewelddadige jihadistische islam is dus eveneens op allerlei manieren met Egypte verbonden.

Het is een gevaarlijke cocktail. Door vorige maand Egypte te bezoeken betrad paus Franciscus dan ook een politiek en religieus mijnenveld. Posters heetten hem welkom in ”het Egypte van de vrede”. Uit reacties blijkt dat de paus met zijn woorden en daden veel respect afdwong in de Arabische wereld. De 48 uur van zijn aanwezigheid kunnen echter geen problemen oplossen die reeds decennia of soms zelfs eeuwen oud zijn.

De Arabische wereld bevindt zich in een vicieuze cirkel die door de ontwikkelingen in Egypte wordt gesymboliseerd. Zowel moslimbroeders als salafisten hebben gezorgd voor de verspreiding van een islam die zeer intolerant is. Niet alleen jegens christenen maar ook tegen mede-moslims die deze islamvisie niet onderschrijven. Zowel individuen als regeringen worden tot ongelovigen en afvalligen verklaard die bestreden moesten worden.