De tijd dat de Britse premier op eigen gezag drie weken van tevoren verkiezingen kan aankondigen, is voorbij. Sinds 2011 geldt er een wet die het parlement bindt aan een vaste termijn. Die kan alleen worden doorbroken als de regering valt, of als twee derde van het Lagerhuis voor vervroegde verkiezingen stemt. Dat laatste is dus nu het geval.

Lange tijd wilde May geen nieuwe verkiezingen. Sinds haar aantreden in juli vorig jaar was ze bezig met de gevolgen van het referendum over het vertrek uit de EU. Alle suggesties om zo’n beetje de grootste beleidswijziging uit de Britse naoorlogse geschiedenis van een democratisch mandaat te voorzien, wees zij van de hand.

Maar nu de brief aan ‘Brussel’ eind vorig maand is verzonden, is er ruimte om aan iets anders te denken. En dinsdag bleek dat premier May ervan overtuigd is geraakt dat verkiezingen „zekerheid en stabiliteit” aan het land kunnen geven.

De Conservatieve Partij heeft nu 330 van de 650 zetels, wat in de Britse verhoudingen een kwetsbare meerderheid is. Er hoeven maar enkele Kamerleden anders te stemmen om de regering een slechte dag te bezorgen.

Of May met de woorden „zekerheid en stabiliteit” ook haar kansen bij de stembus bedoelt, zei ze er niet bij. Duidelijk is wel dat ze gezien de peilingen geen beter moment voor een verkiezing had kunnen uitzoeken. Labour is het verlies in 2015 nog altijd niet te boven. De partijleden kozen hierna de radicale socialist Jeremy Corbyn als leider, die voor de fractie echter veel te links is.

In de campagne rond het EU-referendum vorig jaar koos hij niet voor een pro-Europees verhaal. Daardoor bleef hij vrij onzichtbaar. Want eurokritische politici zijn er genoeg in Groot-Brittannië, dus daar onderscheid je je niet mee. Geen wonder dat er over de positie van Corbyn doorlopend discussie is binnen Labour. Zoiets voelt de kiezer doorgaans wel aan.

Labour is echter niet de enige uitdager voor Theresa May. Ook de enige echte pro-Europese partij, de Liberaal-Democraten, zal zich sterk maken zetels terug te winnen. Normaal heeft deze partij zo’n zeventig zetels, maar in 2015 bleven er daar slechts acht van over.

Even belangwekkend is de positie van UKIP (United Kingdom Independence Party). Dit is de eigenlijke winnaar van het referendum vorig jaar. Maar sindsdien heeft de partij diverse interne crises gehad en het is niet duidelijk wie momenteel de leider is. En hoewel UKIP in 2015 12 procent van de stemmen haalde, vertaalde zich dat slechts in één parlementslid (die inmiddels weer is overgelopen naar de Conservatieven). Dat zo’n percentage aan stemmen slechts één zetel oplevert, komt door het Britse districtenstelsel. Daarin gaat het er niet zozeer om stemmen te halen, maar vooral stemmen binnen één district, om daar een kandidaat te laten winnen. Het is mogelijk dat de campagne van vorig jaar UKIP extra geloofwaardigheid heeft bezorgd. In de peilingen is die stijging echter nog niet te zien.

De verkiezingen op 8 juni zullen een ander karakter hebben dan normaal. Hoewel de verkiezingsprogramma’s zullen spreken over scholen, treinen en snelwegen, zal Europa domineren. Eigenlijk wordt het dus opnieuw een referendum over de brexit. En daar zit voor May ook een risico. Het is mogelijk dat kiezers zullen proberen de brexit terug te draaien.

Schotland

Een heel eigen verkiezingsstrijd speelt zich af in Schotland. Voor het Lagerhuis zijn daar 59 districten, en 56 daarvan worden bezet door mensen van de Schotse Nationale Partij (SNP) van Nicola Sturgeon. De SNP voert sinds vorig jaar zomer onafgebroken campagne voor een tweede referendum over onafhankelijkheid, nadat het eerste in 2014 faalde. Zij zal dat in deze campagne waarschijnlijk opnieuw naar voren brengen. Een stem voor Sturgeon zal worden uitgelegd als een stem voor een nieuw referendum over de Schotse onafhankelijkheid. Maar wie geen behoefte heeft aan zo’n herhaling, kan Conservatief stemmen.