Politieke toekomst Van der Steur aan een zijden draadje
Alle schijnwerpers van het Binnenhof richtten zich donderdagochtend op justitieminister Van der Steur. Kan hij zich nog redden uit het moeras van de Teevendeal? Het bepalendst is het oordeel van twee andere politici, PvdA-voorman Asscher en VVD-leider Rutte.
Van der Steur en z’n zware klus
Houdt hij al voor het debat de eer aan zichzelf? Of overleeft hij zijn zoveelste debat over de Teevendeal? Tal van crisisscenario’s circuleerden donderdagochtend in Den Haag. Van der Steur verkeert sinds maandagavond in zwaar weer, en vaststaat dat dit opnieuw aan zijn flamboyante optreden te wijten is.
De VVD’er pochte in december 2015 dat hij als Kamerlid nooit inzage wilde in de op schrift gestelde herinneringen van staatsssecretaris Teeven omtrent de deal. Dat blijkt niet te kloppen. Toenmalig minister Opstelten gaf Van der Steur inzage in een concept-Kamerbrief waarin de minister deze herinneringen uitvoerig had verwerkt. Van der Steur zag de passages en becommentarieerde deze in de kantlijn. Daardoor kampt de minister nu met een enorm geloofwaardigheidsprobleem.
Verzwarend is dat hij al vaker eerdere uitspraken moest nuanceren. Van der Steurs verweer is dat de maandag opgedoken e-mail waaruit zijn wetenschap omtrent Teevens herinneringen blijkt, niet geheim was. De commissie-Oosting wijdde er in het rapport Oosting-II al een korte opmerking aan.
Of de Kamer hem daarmee laat wegkomen? Dat staat te bezien. Het beeld dat voor de oppositie domineert, is dat Van der Steur bewust een verkeerd beeld gaf van zijn omgang met gevoelige info. De Kamer overtuigen van het tegendeel zal niet gemakkelijk zijn.
Asscher en z’n moeilijke dilemma
Vaak ligt het lot van een bungelende bewindsman in handen van de coalitie. Dit keer niet. Na het afsplitsen van PvdA-Kamerlid Monasch hebben VVD en PvdA nog maar 75 zetels. De afwezigheid van VVD’er Teeven, die voor een hersenoperatie in het ziekenhuis ligt, brengt het aantal op 74.
Toch is Asscher invloedrijk: meer nog dan PvdA-justitiewoordvoerder Recourt zal hij het stemgedrag van de fractie bepalen. En als de PvdA haar handen Van der Steur aftrekt, is de minister zéker het haasje.
De bewindsman laten vallen kan Asscher op het verwijt komen te staan dat hij de Teevendeal misbruikt voor een verkiezingsstuntje. PvdA-vicepremier Bos kreeg dat verwijt in 2010 toen hij het kabinet-Balkenende IV opblies, zogenaamd vanwege verschil van inzicht over het beëindigen van de militaire missie in Afghanistan.
Omgekeerd, Van der Steur tot het einde toe steunen, is voer voor critici die al maandenlang betogen dat de PvdA sinds 2012 vooral aan de leiband van de VVD liep. Een zuiver, staatsrechtelijk oordeel vellen zonder campagnebelangen te laten meewegen, is makkelijker gezegd dan gedaan.
De PvdA-leider zal het niet hardop beamen, maar stilletjes ongetwijfeld hopen dat zijn rol niet doorslaggevend is. Bijvoorbeeld doordat Van der Steur uit eigener beweging vertrekt.
Rutte en z’n lastige eindafweging
Na een eerste ronde debatteren, waarin zowel de Kamerleden als de minister aan het woord zijn geweest, volgt doorgaans een lange pauze voor intern fractieberaad. In die pauze zal partijleider Rutte, voor wat betreft de positie van de VVD, de balans opmaken.
Voor Van der Steur wordt dat een precair moment. In 2014 was een tussenstop in het Kamerdebat hét moment waarop Rutte VVD-staatssecretaris Weekers zodanig masseerde dat deze besloot de eer aan zichzelf te houden.
Rutte en Van der Steur hebben een hechte band. Als student geschiedenis liep Rutte ooit stage in het antiquariaat van Van der Steurs vader. Onbegrensd is de loyaliteit van de premier echter niet. Zo was hij voor zijn premierschap een beschermeling van Opstelten, aan wie hij zijn politieke succes mede te danken heeft. Toch was het ook voor Opstelten in maart 2015, door de Teevendeal, einde oefening.
Wat zeker niet in Van der Steurs voordeel werkt, is dat de VVD in campagnetijd extra streng is voor Kamerleden en bewindslieden die in opspraak raken. Oud-Kamerlid Verheijen kan daar van meepraten. Twee door hem gedeclareerde reiskostenvergoedingen werden door een speciale VVD-commissie beoordeeld als strijdig met het VVD-integriteitskader. Het was een maand voor de Provinciale Statenverkiezingen, en het Kamerlid kon gaan.
