Veel getuigen à decharge weigeren naar Den Haag te komen nu Milosevic zijn eigen verdediging niet meer mag voeren. Milosevic mag van het hof weliswaar de getuigen ook zelf uitgebreid ondervragen, maar uit protest tegen de gang van zaken weigert hij dat.

„Deze ondervraging heeft niets te maken met mijn verdediging”, zei hij toen Kay woensdag een Duitse journalist ondervroeg die in 1999 in Kosovo was. „Het is duidelijk dat uw advocaat de andere partij vertegenwoordigt”, verweet Milosevic het hof, die hem Kay heeft opgedrongen omdat hij zelf te ziek zou zijn om zich te verdedigen.

Kay heeft het hof gevraagd hem van zijn taak te ontheffen en Milosevic weer zijn eigen verdediging te laten voeren. Als dat gebeurt, zullen de getuigen mogelijk alsnog bereid zijn hun verhaal te doen voor het hof, aldus de jurist. Vooralsnog heeft Kay slechts vier getuigen op de rol staan.

Milosevic verschijnt komende donderdag voor het eerst voor de kamer van beroep van het Joegoslavië-tribunaal. Dat werd woensdag bekend. De beroepsrechters gaan zich dan buigen over het hoger beroep dat Kay heeft ingediend tegen zijn eigen benoeming.

VN-aanklager Geoffrey Nice vindt dat het beroep van Kay moet worden afgewezen. Dat staat in een tientallen pagina’s lange pleitnota aan de kamer van beroep van het Joegoslavië-tribunaal die woensdag door de griffie van het VN-hof is gepubliceerd.

Het probleem begon het tribunaal bezig te houden, kort nadat de Servische premier Djindjic Milosevic in juni 2001 op een vliegtuig naar Den Haag had laten zetten. De ex-president van Joegoslavië zei bij de eerste zittingen geen advocaat in de arm te nemen omdat hij het „illegale” tribunaal niet erkent. Milosevic verdedigde zichzelf en maakte van de gelegenheid gebruik om uitgebreide redes te houden.

Normaal komt een zaak pas voor de kamer van beroep als een strafkamer een vonnis in eerste aanleg heeft uitgesproken. Bij problemen van principieel belang kunnen de beroepsrechters een zaak echter ook al tijdens het proces behandelen.

Het recht van een verdachte om zelf zijn verdediging te voeren in strafzaken is onderdeel van het volkenrecht, maar het is niet onbeperkt. Of Milosevic dat recht in dit geval terecht wordt ontzegd, is onder deskundigen fel omstreden.

Kay had zichzelf altijd tegen het gedwongen toewijzen van een advocaat uitgesproken. Toen de rechters het principebesluit eenmaal hadden genomen en de griffie op zoek ging naar een geschikte persoon, kwam er grote morele druk op hem te liggen. Hij had de hele zaak gevolgd als ”amicus curiae” (vriend van het hof). Een advocaat van ’buiten’ die zich nog had moeten inwerken, had zeker een halfjaar of meer inwerktijd nodig gehad. Dat zou veel geld hebben gekost en de geloofwaardigheid van het tribunaal hebben geschaad.

Aan de zitting van 21 oktober gaat een schriftelijke procedurele veldslag vooraf. De aanklagers proberen met een schriftelijke motie beperkingen op te leggen aan wat op die dag mag worden besproken. Ook hebben zij in een aparte pleitnota nieuwe redenen omschreven waardoor de gedwongen toewijzing van een advocaat zou kunnen worden gerechtvaardigd, als de beroepsrechters de gezondheidsredenen niet voldoende vinden.