Covid19 stempelt sinds half september voor een belangrijk deel het leven van de circa 4200 vluchtelingen en migranten op Samos, zegt Mirjam Molenaar, medisch teamleider van Artsen zonder Grenzen (AzG) op het eiland. Inmiddels werd bij ruim honderd bewoners van kamp Vathy corona vastgesteld.

Het werkelijke aantal patiënten ligt veel hoger, zegt Molenaar woensdag. „Veel mensen met klachten laten zich niet testen. Het testen gebeurt in het kamp door de Griekse gezondheidszorg. Als mensen corona hebben, worden ze in een isolatiecontainer geplaatst. Daar zitten soms tien personen bij elkaar, met allerlei achtergronden en leeftijden, onder wie zwangere vrouwen. Sommige van deze ISO-boxen hebben geen eigen toilet- en wasruimte en er zijn geen bedden.”

Molenaar biedt met het team van AzG onder meer mentale zorg in een kliniek buiten het receptie- en identificatiecentrum (ric), zoals vluchtelingenkamp Vathy officieel heet. „We werken niet in het kamp, omdat we het niet eens zijn met het opsluiten van mensen in kampen zoals dit”, zegt Molenaar. Het ric, bedoeld voor 680 personen, telt nu zo’n 1200 bewoners. Daarnaast leven er naar schatting ruim 3000 ontheemden in een onofficieel kamp.

Gammel tentje

Sinds 15 september, toen de eerste twee bewoners corona bleken te hebben, geldt in Vathy grotendeels een lockdown. Maximaal 150 mensen mogen het ric uit om bijvoorbeeld een boodschap te doen of de medische post van AzG te bezoeken, schetst Molenaar. Dinsdag zijn de maatregelen aangescherpt. Vluchtelingen mogen nu nog in één winkel, zo’n 200 meter buiten het kamp, inkopen doen.

Vrijdag werd het eiland getroffen door een zware aardbeving in het oosten van de Egeïsche Zee, die vooral de Turkse stad Izmir raakte. Op Samos stortten huizen en andere panden in en vielen twee doden. De beide klinieken van AzG bleven intact, een kantoor van de organisatie raakt wel zwaarbeschadigd. Direct na de beving, met een kracht van 6,7 op de schaal van Richter, verstrekten medewerkers van AzG hulpgoederen zoals bedden en dekens aan de lokale bevolking.

De schade binnen het vluchtelingenkamp bleef beperkt, zegt Molenaar. „Als een gammel tentje omvalt of wegwaait, zet je weer een gammel tentje op. Dat is anders dan wanneer een huis instort, waarbij je fysiek letsel kunt oplopen. In het kamp zijn geen mensen gewond geraakt, afgezien van hier en daar iemand met een blauwe plek of een zere voet.”

Psychologisch is de impact van de aardbeving wel groot, merkt de verpleegkundige. „Veel vluchtelingen komen uit regio’s waar ze bombardementen hebben meegemaakt. Bij sommigen kwamen die trauma’s vrijdag weer boven.”

Spullen kwijt

Maandagnacht rond vier uur brak een brand uit in het vluchtelingenkamp, waarbij z’n 300 mensen hun onderkomen kwijtraakten „in een gedeelte waar vooral Afrikaanse mensen verblijven.” Het was de vierde brand in en rond het kamp in twee maanden tijd. „Sommige bewoners zijn nu opnieuw al hun spullen kwijt”, zegt Molenaar. Of de brand door vluchtelingen is aangestoken, kan ze niet zeggen. „Er gaan vele geruchten rond, waarvan er geen kan worden bevestigd.”

De verpleegkundige zegt dat de spanning onder de vluchtelingen op Samos groot is. „Sinds de aardbeving zijn de asielkantoren dicht. Dat betekent dat mensen die een afspraak hadden misschien twee weken langer moeten wachten. Als je afspraak al vier keer is uitgesteld, is dat niet gemakkelijk.”

De afgelopen maanden zijn „enkele honderden” vluchtelingen vanaf Samos overgeplaatst naar het Griekse vasteland. „Zondag gingen er nog 200 met de boot naar Athene.” Dat betekent niet dat hun omstandigheden automatisch verbeteren, zegt Molenaar. „In Athene leven veel vluchtelingen op straat.”

Op de vraag hoe ze de sfeer onder de vluchtelingen op Samos zou typeren, schiet Molenaar vol. „De stress is enorm. Mensen leven in een onmogelijke situatie. Ze staan dagelijks twee keer uren in de rij voor een portie slecht eten. Elke ochtend komen er mensen naar de medische post die hulp nodig omdat ze gebeten zijn door ratten in het kamp. Ik snap niet dat dit in Europa mogelijk is”, zegt ze geëmotioneerd.

De afgelopen week is de spanning opnieuw „enorm toegenomen.” „Mensen zijn wanhopig en moedeloos. De omstandigheden worden alleen maar slechter. ’s Nachts wordt het kouder. En als het regent mag je hopen dat je de weinig spullen die je hebt, droog kunt houden. De angst voor corona is groot, maar het grootste probleem is het kamp zelf, waar het aan goede behuizing, voedsel en adequate zorg ontbreekt.”