Dat zei Ferrier vrijdagmiddag in Ede tijdens de presentatie van het boek van drs. Johan Snel, ”De zeven levens van Abraham Kuyper”. Snel is historicus en docent journalistiek aan de Christelijke Hogeschool Ede (CHE).

Ferrier, voormalig Tweede Kamerlid voor het CDA, woonde tot voor kort in Hong-Kong, vanwaaruit haar man veel les gaf in China. „Hoe groot was onze verwondering om te zien dat Kuyper in China momenteel een ware revival beleeft. Veel mensen houden zich daar bezig met zijn gedachtegoed.”

Kuyper was een „flamboyante alleskunner”, aldus Ferrier. Zij zag zijn actualiteit vooral in het serieus nemen van moeilijke politieke discussies in de samenleving. „Dat is met name van belang voor een maatschappij die steeds complexer wordt en steeds meer onder spanning staat.”

Missie

Kuyper was een man met een missie, gedreven door denkbeelden en geleid door beginselen, zo betoogde prof. dr. Sophie van Bijsterveld, hoogleraar religie, recht en samenleving aan de Radboud Universiteit Nijmegen. „Dat maakt ook dat hij zich door kritiek en tegenstand niet uit het veld liet slaan.”

Kuyper was een strateeg: hij wist de lijnen uit te zetten om zijn missie in een werkelijkheid te laten landen. „Hij wist daarbij de daarvoor meest relevante levens zo in te richten dat deze dienstbaar waren aan zijn doel. Met zijn tomeloze energie wist hij een achterban te creëren, te bereiken en te mobiliseren. Zo verbond hij op een slimme manier universiteit, kerk en politiek.”

De combinatie van journalist en activist sprak haar als wetenschapper en politiek betrokkene het meest aan. „Het is van groot belang dat juist de maatschappij- en geesteswetenschappen de aansluiting met de samenleving zoeken en hun inzichten ook buiten de strikt wetenschappelijke tijdschriften vruchtbaar laten zijn voor de samenleving.”

Kuypers vondst van de ”soevereiniteit in eigen kring” was een gouden staatkundige greep, aldus prof. Van Bijsterveld. „Met het katholieke subsidiariteitsbeginsel heeft dit begrip een belangrijke betekenis gehad in het Nederlandse staatkundige denken. Het bracht niet alleen een effectieve beperking van staatsmacht met zich mee, maar ook werden die beginselen geschraagd door maatschappelijke organisaties met hun eigen achterbannen. Zo konden deze groepen een effectieve tegenmacht voor de staat zijn.”

Weerloos

Volgens Jan Schinkelshoek, oud-politiek journalist en oud-Tweede Kamerlid van het CDA, was Kuyper theologisch een kind van de negentiende eeuw door zijn visie op het calvinisme als een vorm van politiek liberalisme. Mede daardoor werd de gereformeerde orthodoxie weerloos tegen de geest van de eeuw. Schinkelshoek typeerde Kuyper vooral als een activist en strijder voor zijn eigen partij, wat de objectiviteit van zijn werk als journalist en politicus tekort deed. „Kuyper was als staatsman te weinig gericht op het algemene belang en dacht te veel vanuit de antithese.”

Kuyper kon in de politiek én in de kerk de zaak op scherp zetten, zei Schinkelshoek tijdens de discussie onder leiding van prof. dr. George Harinck. „Het leverde de emancipatie van een zeer gemotiveerd gereformeerd volksdeel op. Maar de nadelen waren groter dan de voordelen, waardoor we nu met de littekens zitten. De verzuiling komt mede uit Kuyper voort.”

Maar Kuyper verenigde toch ook, zo stelde prof. Harinck. Hij verwees naar de „monstercoalitie” van protestanten en katholieken in de politiek. Kuyper was principieel géén verbinder, vond Schinkelshoek. „Hij was berekenend en instrumenteel in de politiek en de kerk, echt de man van de antithese.” Daar was Snel het niet mee eens. „Kuyper was zeker een partijganger en spreker voor eigen parochie, maar ook iemand die een warm pluralisme bepleitte. Die beide posities had hij in zich.”