Wat is de uitkomst van de virtuele Europese top van woensdag?

De EU-leiders kwamen tot de conclusie dat de presidentsverkiezingen in Wit-Rusland niet vrij en niet eerlijk zijn verlopen. De uitslag dat president Aleksandr Loekasjenko op 9 augustus met 80 procent van de stemmen herkozen zou zijn, erkennen ze daarom niet.

Daarnaast heeft de groep van 27 leiders besloten om sancties op te leggen tegen Wit-Russen die betrokken zijn bij het vervalsen van de uitslag en bij het daaropvolgend gebruik van geweld tegen de oppositie, die de straat op is gegaan om te protesten. Wie er precies op die zwarte lijst komen te staan en wanneer de sancties ingaan, is nog onduidelijk. Wel is bekendgemaakt dat het om een „groot aantal” mensen gaat en dat de sancties „binnenkort” in werking zullen treden.

Wat voegt dit toe aan de besluiten die vrijdag al werden genomen?

De EU-ministers van Buitenlandse Zaken kwamen vrijdag al tot dezelfde conclusie: geen erkenning van de verkiezingen en invoering van sancties. De boodschap van de EU-top van woensdag lijkt daarom een herhaling, alleen op hoger niveau in Brussel.

Toch is er nog een andere boodschap die zeer van belang is. De EU bevestigde woensdag op het hoogste niveau dat buitenlandse bemoeienis in Wit-Rusland niet wenselijk is. Deze bevestiging zou moeten gelden als een geruststelling voor de Russische president Vladimir Poetin, die bemoeienis van de EU in Wit-Rusland als een grote bedreiging ziet. Dat zou Poetin een excuus geven om Wit-Rusland bijvoorbeeld militaire steun te verlenen. Dat is iets wat Brussel vooral wil voorkomen, zeker nu de gebeurtenissen in Oekraïne van 2014 nog vers in het geheugen liggen. Toen werd de Krim door Rusland geannexeerd.

Hoe staan de EU-lidstaten tegenover Wit-Rusland?

Alle 27 lidstaten staan achter de concluderende boodschap van de EU-top. Wel zijn er onderling verschillen in de relaties met Wit-Rusland. Zo heeft Hongarije een goede verhouding met president Loekasjenko. De Hongaarse premier Viktor Orban zocht in juni de Wit-Russische leider nog op in hoofdstad Minsk. Orban riep de EU toen op om de nog openstaande sancties tegen het land op te heffen.

Het is daarom opvallend dat Hongarije, samen met de andere Visegradlanden Polen, Slowakije en Tsjechië, voorafgaand aan de EU-top liet weten dat de 27 EU-leiders nieuwe verkiezingen in Wit-Rusland moesten eisen. Toch lijken de andere lidstaten niet volkomen achter die wens te staan. Uiteindelijk is er in de officiële verklaring na de top met geen woord over nieuwe verkiezingen gerept. Alleen wordt er benadrukt dat het land in handen is van de Wit-Russen zelf.

Hoe valt de verhouding tussen de EU en Wit-Rusland over de afgelopen jaren te omschrijven?

De relatie tussen de EU en Wit-Rusland kan worden omschreven als een haat-liefdeverhouding. De EU heeft meerdere malen een lijst met sancties opgesteld en laten ingaan. De Europese sancties tegen Wit-Rusland werden in 2016 juist weer versoepeld. Toen is Loekasjenko van de lijst gehaald, samen met in totaal 170 Wit-Russen. De EU heeft de afgelopen jaren ook miljoenen euro’s aan financiële steun aan Wit-Rusland overgemaakt, als onderdeel van een samenwerkingsverband. Het is nu de vraag hoe de relatie zich in de toekomst ontwikkelt.