Laten we met de presidentsverkiezingen wachten „totdat mensen correct, zorgvuldig en veilig kunnen stemmen”, twitterde de Amerikaanse president Donald Trump donderdagmorgen. Een paar uur later zei hij dat dit toch niet zo’n goed idee is. Het was hem inmiddels duidelijk dat hij zelfs vanuit zijn eigen partij geen steun krijgt voor dit idee. Bovendien is uitstel juridisch nagenoeg onmogelijk.

Dat in veel staten vanwege de coronacrisis de mogelijkheden om per post te stemmen worden uitgebreid, is reden voor Trump om dit te opperen. Hij verwacht dat daardoor de kans op fraude en onzorgvuldigheden groot is. De president stelde eerder dat de verkiezingen van dit jaar „de meest onnauwkeurige en frauduleuze verkiezingen” in de Amerikaanse geschiedenis worden.

Trump heeft zich sinds begin april al meer dan zeventig keer kritisch uitgelaten over het stemmen per post. De tweet van donderdag kwam vrijwel gelijktijdig naar buiten met het nieuws dat de Amerikaanse economie in het tweede kwartaal van dit jaar met 32,9 procent is gekrompen ten opzichte van een jaar eerder. Belangrijke oorzaak is de coronacrisis. In absolute aantallen heeft de Verenigde Staten het grootste aantal besmettingen (4,52 miljoen) en overleden coronapatiënten (153.000) ter wereld. In Amerika is veel kritiek op de corona-aanpak van de regering-Trump.

Democratische en Republikeinse Congresleden haastten zich donderdag om het idee van Trump van de hand te wijzen. Republikeins senator John Barrasso zei dat „van uitstel geen sprake is.” Zijn partijgenoot en voormalig staflid van president Bush jr., Ari Fleischer, reageerde: „Meneer de president, suggereer alstublieft niet te willen rommelen met de verkiezingsdatum. Dit is een schadelijk idee.” De Democratische senator Kamala D. Harris reageerde cynisch. „De president is getergd. Hij realiseert zich dat hij van Biden gaat verliezen.”

Oud-president Obama zei donderdag op de begrafenis van senator John Lewis dat „er mensen aan de macht zijn die heel erg hun best doen om mensen te ontmoedigen te stemmen. (…) Zelfs de postdienst wordt ondermijnd, terwijl we afhankelijk zijn van die dienst, omdat we allemaal via de post gaan stemmen om niet ziek te worden.”

Politieke analisten in de VS stellen dat Trump zijn voorstel tot uitstel van de verkiezingen inderdaad doet omdat hij in de peilingen ver achter staat op zijn rivaal, Democraat Biden. De vaste politieke commentator van de doorgaans Trump welgezinde zender Fox News, Christ Stirewalt, zei donderdag in een uitzending dat men het voorstel van de president niet serieus moet nemen. „Trump maakt met deze suggestie een tactische fout. De verkiezingen uitstellen kan helemaal niet. Maar het is wel een signaal dat Trump onzeker is over zijn politieke toekomst. Een president die een sterke positie heeft, oppert zoiets niet.”

Richard L. Hasen, hoogleraar kiesrecht aan de universiteit van Californië, waarschuwt dat beweringen van Trump over de te verwachten fraude schadelijk zijn voor het vertrouwen in de democratie. Vrije en eerlijke verkiezingen zijn het fundament van een democratische staat. Daar moet je als president geen twijfel over zaaien.”

Bevoegdheid

Gouverneurs van de staten hebben de bevoegdheid om lokale verkiezingen uit te stellen. Dat gebeurde in New York in 2001 toen op 9/11, de dag van de aanslag op het WTC, er verkiezingen waren. In 2017 werden sommige gemeenteraadsverkiezingen in Florida korte tijd uitgesteld vanwege de orkaan Irma.

De president heeft echter niet de bevoegdheid om de datum van de federale verkiezingen aan te passen. Sinds 1845 is in de wet de datum daarvan vastgelegd. Die moeten plaats hebben op de dinsdag na de eerste maandag van november. Aan deze wettelijk vastgestelde datum is ook in andere crises, zoals de Amerikaanse Burgeroorlog en de Tweede Wereldoorlog, vastgehouden.

Aanpassing van de datum van de federale verkiezingen kan alleen door een wetswijziging, die door het Congres moet worden goedgekeurd. Dat is in de huidige omstandigheden uitgesloten omdat de Democraten in het Huis van Afgevaardigden een meerderheid hebben. Zij voelen niets voor het idee van Trump.

De ruimte om de verkiezingen uit te stellen is heel beperkt. De wet bepaalt dat de Congresleden –die tegelijk met de president worden gekozen– op 3 januari moeten worden beëdigd en dat de termijn van de nieuwe president op 20 januari begint.