Grote vraag of het lukt om alle EU-leiders op één lijn te krijgen
Het sleutelwoord van de EU-top van vrijdag en zaterdag is compromis. De grote vraag is echter of de EU-leiders er klaar voor zijn om een deal te sluiten over het herstelfonds en de meerjarenbegroting. Lukt het de voorzitter, Charles Michel, om alle 27 leiders over de streep te trekken?
„Een deal is essentieel. Dit is het moment”, kopte de uitnodigingsbrief van Europese Raad voorzitter Charles Michel, die hij woensdagavond naar de 27 EU-regeringsleiders en staatshoofden stuurde. Hoewel er niet meer wordt gekibbeld over de essentie van zo’n miljardensteunfonds, is het voor een heel stel regeringsleiders nu echter nog níet het moment voor een akkoord.
Het is aan de vooravond van de Europese top duidelijk dat de onderlinge bilaterale bezoeken de afgelopen twee weken nog niet genoeg hebben opgeleverd om alle leiders op één lijn te krijgen rond het herstelfonds van zo’n 750 miljard euro en de meerjarenbegroting van rond de 1100 miljard euro. Premier Mark Rutte liet dinsdag tijdens een debat in de Tweede Kamer over het aanstaande topoverleg weten dat hij „somber” is over de kans dat er dit weekend een deal op tafel ligt.
Rutte heeft de afgelopen weken opmerkelijk veel Europese collega’s in Den Haag verwelkomd. Zijn populariteit, zeker onder de zuidelijke leiders, heeft alles te maken met het feit dat de Nederlandse premier wordt gezien als de aanvoerder van de ”vrekkige vier”, of zoals Nederland, Oostenrijk, Denemarken en Zweden zelf liever zeggen: de ”verstandige vier”. Rutte liet in het Kamerdebat weten „niet vrolijk” te worden van de gesprekken met onder anderen de Italiaanse premier Giuseppe Conte en zijn Spaanse collega Pedro Sanchez. Dat zou komen door de weerstand van die landen tegen de strenge voorwaarden die Nederland wil stellen aan de financiële steun die moet komen uit het herstelfonds.
Voorzitter Michel deed afgelopen vrijdag al een poging om een brug te slaan tussen de EU-lidstaten. Zo kwam hij de ”verstandige vier” deels tegemoet door de Europese meerjarenbegroting van 2012 tot 2027 te verkleinen. De Europese Commissie stelde eerst een budget van 1100 miljard euro voor; Michel kwam met een begroting van 1070 miljard euro. Ook mogen landen die meer aan de EU afdragen dan ze ontvangen –de nettobetalers, waaronder Nederland– hun korting op de Europese afdracht houden.
Verzetten
Toch is er ook nog een stel punten waar de vier lidstaten zich fel tegen verzetten. Zo moet het herstelfonds kleiner dan 750 miljard euro worden. Daarnaast moet de verdeling tussen leningen en subsidies uit het fonds anders. De voorgestelde verhouding is nu 500 miljard euro aan subsidies en 250 miljard euro aan leningen. Rutte heeft deze week voor het eerst gemeld wel open te staan voor subsidies, maar alleen als er behoorlijke hervormingen tegenover staan en Nederland die kan controleren. De eis voor hervormingen op het gebied van de rechtsstaat stuit juist op heftig verzet vanuit Hongarije en Polen, die de eis als onredelijk zien.
Dat er dit weekend op de eerste fysieke EU-top na het uitbreken van de coronapandemie veel op spel staat, benadrukte Rutte door te verklaren dat hij dit keer geen Chopin-biografie mee naar Brussel neemt. Dat boek nam hij in februari mee naar een EU-top over de meerjarenbegroting. Daarmee wilde hij toen duidelijk maken dat de standpunten nog zo ver uit elkaar lagen dat de kans op een akkoord niet aanwezig was en hij beter kon gaan lezen.
De afwezigheid van dat boek is overigens geen garantie voor een succesvolle Europese top op vrijdag en zaterdag. EU-bronnen stellen dat het topoverleg waarschijnlijk een dag langer gaat duren, tot en met zondag. Een tweede top later in juli wordt ook niet uitgesloten.
