Aanvankelijk leek alles onder controle. Toen de coronapandemie uitbrak, sloot Israël de grenzen. Het nam, in vergelijking met Nederland bijvoorbeeld, strenge maatregelen om de volksgezondheid te beschermen. En dat lukte. Het aantal slachtoffers bleef –met 351 op vrijdag– beperkt. Door de lockdown liep het aantal nieuwe besmettingen snel terug. Maar er was ook een keerzijde.

Velen vonden de lockdown overdreven, zei econoom prof. David Gershon van de Hebreeuwse Universiteit van Jeruzalem donderdag. „Nu hebben we een verschrikkelijke economische situatie. Het aantal werklozen liep op tot bijna 22 procent. In Duitsland is dat 6,4 procent. Mensen die sociale hulp nodig hebben, is met 400 procent toegenomen. Restaurants melden een verlies van 80 procent.”

In mei leek Israël een goede herstart te kunnen maken. Scholen en restaurants gingen weer open. Nu voert de regering de restricties weer in. Bars zijn opnieuw gesloten. Restaurants morgen niet meer dan twintig bezoekers binnen en dertig buiten hebben. Synagogediensten zijn beperkt tot negentien bezoekers. De bussen houden ’s avonds om tien uur op te rijden.

Ondertussen klinkt op de radio en televisie het hulpgeroep van burgers die financieel aan de grond zitten. Israëliërs zeggen op televisie dat ze geen belasting of premies voor de sociale verzekering meer willen betalen.

Critici zeggen dat een duidelijke exitstrategie ontbrak. De Israëlische premier Benjamin Netanyahu gaf donderdag toe dat de heropening van de economie te snel ging. „Velen oefenden druk op ons uit om dat te doen. We luisterden naar de mensen in nood. Ik neem de verantwoording voor deze stap en de verantwoordelijkheid om het weer op te lossen.”

Netanyahu en minister Yisrael Katz van Financiën beloofden financiële hulp voor de zelfstandigen en kleine ondernemers. De werklozen blijven tot volgend jaar uitkeringen krijgen. Dat lijkt een stap in de goede richting.

Israël probeert in de tussentijd het begrotingstekort zo klein mogelijk te houden, zegt econoom prof. Elise S. Brezis van de Bar-Ilan Universiteit. Door deze crisis loopt dit tekort op van 4 tot 11 procent, maar volgens Brezis moet het land deze laten stijgen tot 20 procent. „Dat is niet gemakkelijk voor het ministerie van Financiën. Maar als we het niet doen, loopt dit uit op een economische ramp. Daarom is er geen andere keus.”

Toch is er reden voor optimisme, zeggen de twee hoogleraren. Gershon: „Israël kent hoogopgeleide mensen. De bevolking is emotioneel, op succes gericht en medelevend. Ik twijfel er niet aan dat Israël in twee of drie maanden een manier vindt om het land weer op het juiste spoor te krijgen. Ik verwacht dat we in 2021 al een belangrijke verbetering zien.”

Volgens Brezis krijgen mensen „nieuwe ideeën als er een recessie is.” Zij is daarom ook optimistisch dat „die ertoe gaan leiden dat de economie sterker wordt, met bijvoorbeeld meer kunstmatige intelligentie en zelfrijdende auto’s. Ja, we krijgen enkele moeilijke jaren. Maar als die achter ons liggen, zal de economie harder groeien dan voorheen.”