De voormalige marinier werd in december 2018 aangehouden. De 50-jarige Whelan, die een Amerikaans, Brits, Canadees en Iers paspoort bezit, werd gearresteerd, omdat hij naar verluidt staatsgeheimen had ontvangen. Hij ontkent de beschuldigingen en zegt erin te zijn geluisd. Whelan zegt dat hij in Rusland was voor een bruiloft en een USB-stick kreeg van een kennis in de veronderstelling dat die vakantiefoto’s bevatte.

De maximumstraf voor spionage is twintig jaar cel. De advocaat van de Amerikaan zei herhaaldelijk dat er weinig bewijs is tegen Whelan. Volgens hem is de kennis die de USB-stick gaf de enige getuige tegen Whelan, terwijl de rest van zijn oude kennissen in Rusland getuigenverklaringen aflegden in zijn voordeel.

In maart had de Amerikaanse ambassadeur in Moskou, John J. Sullivan, na een bezoek aan Whelan grote kritiek geuit op de omstandigheden in de gevangenis. Hij zei dat Whelan zonder bewijs werd vastgehouden en geen goede behandeling kreeg voor een mogelijk levensbedreigende ziekte. In aanwezigheid van zijn collega’s uit Groot-Brittannië en Ierland had Sullivan opgeroepen tot een eerlijk en transparant proces.

De ambassadeur zei maandag dat de uitspraak gevolgen zal hebben voor de betrekkingen tussen Moskou en Washington.

Keer op keer zijn er spionagezaken tussen de VS en Rusland. Of het in deze gevallen altijd om echte of misschien alleen vermeende agenten gaat, is nauwelijks te controleren. In het verleden hebben Rusland en de VS echter ook overeenstemming bereikt over een uitwisseling van gevangenen.

De Russische president Vladimir Poetin, zelf een voormalig hoofd van de geheime dienst FSB, had vorig jaar tijdens een FSB-bijeenkomst gewaarschuwd voor buitenlandse spionageaanvallen op zijn land. Volgens het rapport werden alleen al in 2018 meer dan 460 spionnen ontmaskerd.