We hebben niets geleerd. Na de kredietcrisis en de eurocrisis hebben we met z’n allen weer vol gas gegeven. Heel snel waren we de crisis vergeten.

Dat blijkt zo overduidelijk, nu iedereen roept om verduurzaming als voorwaarde voor staatssteun, van KLM verlangd wordt dat dit bedrijf korte afstandsvluchten schrapt, de politiek nu echt CO2-reductie wil afdwingen. Het klinkt allemaal mooi, maar het toont slechts de rauwe werkelijkheid aan: dat we van de vorige crisis niets geleerd hebben.

Ik vrees dat we van deze coronacrisis ook niets gaan leren. We houden namelijk veel te veel van geld en van genot. Zou corona daar een eind aan maken? Niet wanneer we in de reflex schieten om alles op korte termijn weer op te bouwen.

Die V in de economie, weet u nog? Snelle recessie, diepe crisis en vliegensvlugge wederopbouw. Die V betekent eigenlijk: wéér niets geleerd. Maar de overheid zou de economie ook kunnen faciliteren in een gestage wederopbouw, waaraan andere keuzes ten grondslag liggen. Keuzes die wellicht ook ons, consumenten verzot op geld en genot, helpen om andere keuzes te maken.

Rijnlands model

Een van die keuzes zou kunnen zijn het zoveel mogelijk inkleuren van onze nieuwe economie naar het Rijnlandse model. Te lang heeft de financiële economie ons beheerst.

In de financiële economie gaat het maar om één ding: winst maken. Ik steek geld in een project, of een bedrijf, neem drastische maatregelen (reorganisatie), trek een paar keer flink aan het stuur (kostenreductie), haal er vervolgens dubbel zoveel geld uit (want dat was mijn doel) en laat de zaak achter voor wat het is.

Ziedaar, in ongenuanceerde bewoordingen, wat de financiële economie vermag. Het gaat niet om werknemers en hun gezinnen, de samenleving rondom, de toeleveranciers, het milieu. Nee, het gaat om mijn geld en het rendement op mijn geld.

Welzijn

Het Rijnlandse model is fundamenteel anders. In dat model gaat het (ook ongenuanceerd weergegeven) om wat we ”maatschappelijk verantwoord” noemen. Ondernemen, of ergens geld in steken, doe je niet alleen met het oog op winst en rendement, maar ook met het oog op werkgelegenheid, op welzijn in de gezinnen, een stabiele samenleving rondom, het milieu. De vakman staat centraal, en die waarde die al die vaklui met hun kennis en vaardigheden door mijn onderneming heen creëren voor de samenleving.

Ik ben geen deskundige op het gebied van het ondernemingsrecht, maar het zou me veel waard zijn als we (liefst in Europees verband) dit Rijnlandse model in het vennootschapsrecht een verplichtend karakter zouden kunnen geven. Maar ik wil ook naar mezelf kijken. Ik, consument die altijd voor een dubbeltje op de eerste rang wil zitten. Want zolang ik geen reële prijs voor een product wil betalen, doe ik niets anders dan de weg banen voor hedgefunds en snelle ”investeerders”.

De auteur is coördinator arbeidsvoorwaardenbeleid bij de reformatorische vakorganisatie RMU. Reageren? sociaal@refdag.nl