De komende twee weken leggen de 24 door voorzitter Barroso aangetrokken leden van zijn Commissie ’toelatingsexamen’ af. Het EP organiseert met elk van de genomineerden een ontmoeting van drie uur om hen over bepaalde zaken te ondervragen en hen te testen op hun geschiktheid voor de functie die zij per 1 november hopen te gaan bekleden.

Eind oktober wijdt het Parlement in Straatsburg een debat aan de bevindingen en stemt het uiteindelijk over het aantreden van het nieuwe team. De volksvertegenwoordigers mogen daarbij alleen ja of nee zeggen tegen de ploeg als geheel. Zij hebben niet de bevoegdheid een kandidaat afzonderlijk af te wijzen. Ze kunnen hoogstens Barroso verzoeken een gegadigde die zij een onvoldoende als rapportcijfer geven, te vervangen. De Portugees zelf kreeg eind juli van het EP al groen licht om de Italiaan Prodi op te volgen als aanvoerder van het dagelijks bestuur van de EU.

Neelie Kroes staat voor dinsdagmiddag ingepland in het schema van de ”hearings”. De Nederlandse regering slaagde erin voor haar de zware portefeuille van Mededinging binnen te halen. Zij ziet straks toe op de naleving van de regels voor een vrije en eerlijke concurrentie. Een fusie of overname die resulteert in een kartel, een marktpartij met een dominante positie, dient zij te verbieden. Dat geldt eveneens voor het verstrekken van staatssteun die het ene concern gunstigere omstandigheden verschaft dan het andere. Ondernemingen die onderlinge afspraken maken met de bedoeling hun prijzen kunstmatig hoog te houden, straft zij met een fikse boete.

De voormalige VVD-minister van Verkeer en Waterstaat beschikt daarmee over veel macht. Zij moet in volstrekte onafhankelijkheid de zakenwereld controleren op zijn competitiegedrag en kan daarbij ingrijpende en voor de firma’s die het betreft vaak onplezierige beslissingen nemen.

Prachtig, zou je zeggen, als je voor die post iemand strikt met veel ervaring binnen het bedrijfsleven, die van nabij de handel en wandel van directies kent. Aan die bagage hoef je bij Kroes niet te twijfelen. Haar curriculum vitae vermeldt een indrukwekkend lange lijst van commissariaten, onder meer bij autofabrikant Volvo, rederij P&O Nedlloyd, bouwer Ballast Nedam, kredietverzekeraar NCM, de Nederlandse Spoorwegen en ict-producent Lucent. En inderdaad, Barroso acht die directe en intensieve betrokkenheid bij de private sector een aanbeveling om haar op Mededinging te plaatsen.

Critici in het EP, die we aantreffen binnen de linkse groeperingen, denken daar echter anders over. Zij vragen zich af of Kroes wel onbevooroordeeld zal kunnen optreden, of er, als gevolg van haar vele functies en contacten in de kringen waarop zij vanuit Brussel voortaan toezicht uitoefent, niet het gevaar van belangenverstrengeling aan de orde is, met het risico dat zij in opspraak raakt en daarmee de reputatie van de Commissie schaadt. Socialisten en groenen zullen tijdens de hoorzitting de liberale politica het vuur na aan de schenen leggen.

Kroes heeft inmiddels een reeks van voorzorgsmaatregelen getroffen om de verwachte aanvallen te pareren. Zij beëindigde alle activiteiten bij ondernemingen. Verder zijn haar aandelen en opties verkocht. De opbrengst ervan wordt nu beheerd door een stichting met een bestuur dat naar eigen inzichten opereert en dat belegt in investeringsfondsen met een brede spreiding. „Alle banden met vroegere zakelijke en financiële belangen zijn doorgesneden”, benadrukt zij in de voorbereidende schriftelijke gedachtewisseling met het EP.

In overleg met de juridische dienst van de Europese Commissie is een gedragscode opgesteld waarin staat dat Kroes zich niet zal bemoeien met onderzoeken en met beslissingen rond een bedrijf waarmee ze in het verleden een relatie had. Een dergelijk dossier draagt ze over aan een collega en bij de uiteindelijke besluitvorming binnen het voltallige college stemt ze niet mee.

Dat ze beseft dat het om een uiterst delicate materie gaat, blijkt wel uit het feit dat ze deze week ook nog eens liet meedelen dat ze na afloop van haar termijn in Brussel, in 2009, als ze 68 jaar is, geen werkzaamheden meer zal verrichten binnen het bedrijfsleven. Zo’n toezegging valt als uniek aan te merken.

Of dit alles de bedenkingen die hier en daar leven zal wegnemen, moeten we afwachten. De voorzitter van de commissie voor economische zaken uit het Parlement, de Franse sociaal-democrate Berès, was eerder uiterst kritisch. „Ze zat bij Volvo, dus daar oordeelt ze niet over. Maar bij een beslissing over Renault, vloeien daar ook consequenties uit voort voor Volvo”, droeg zij aan. In die redenering zouden tal van sectoren buiten haar werkgebied blijven en dat zou een goed functioneren wel erg belemmeren.

Het is overigens de vraag of niet ideologische motieven een voorname rol spelen bij deze opstelling. De Fransen beschermen graag hun eigen industrie en schuwen daarbij niet bemoeienis van de overheid. Premier Raffarin gaf dat gisteren nog eens aan in een interview. Parijs is daarom niet blij met een liberale commissaris voor Concurrentie, die hun denkbeelden op dit terrein niet deelt en die liberalisering en privatisering hoog in het vaandel heeft.

Misschien komen er dinsdag voorts wat smetten uit het verleden van Kroes aan de orde. Zo verleende zij als bewindsvrouw een subsidie van 10 miljoen gulden aan Tank Cleaning Rotterdam, ondanks talloze aanwijzingen van milieufraude bij die onderneming. Een commissie uit de Tweede Kamer velde later een hard oordeel hierover.

Grote zorgen lijken wat de benoeming van Kroes betreft echter overbodig. Haar kwaliteiten staan niet ter discussie en het moet wel heel raar lopen als zij het niet redt. Maar een start als eurocommissaris zonder een brede steun vanuit het Europees Parlement zou natuurlijk niet leuk zijn.