Jean-Claude Juncker wenste dat grenzen er nooit waren geweest. Als voorzitter van de Europese Commissie noemde hij ze in 2016 „de slechtste uitvinding die politici ooit deden.”

Feitelijk klopt dat natuurlijk niet. Politici hebben grenzen niet uitgevonden. Ze hebben die veelal aangetroffen en daarnaar gehandeld. Sommigen hebben grenzen verabsoluteerd, anderen hebben ze verwenst.

Toch geeft de uitspraak van Juncker aan welk ideaal hij nastreeft: een wereld zonder grenzen, te beginnen in Europa. Door dat ideaal is in 1992 in de Europese Gemeenschap het vrij verkeer van personen en goederen ingevoerd. En daardoor vieren wij geen vakantie meer op de Waddeneilanden, maar aan de Costa Brava.

Europa is grenzeloos, zou je kunnen zeggen. Dat geldt eigenlijk voor de hele wereld. In enkele decennia heeft zich een enorme mondialisering voltrokken. Dorpsbewoners werden wereldburgers.

Velen hadden gehoopt dat deze veranderingen –zeker binnen de Europese Unie– onomkeerbaar waren. Tijdens de migratiecrisis in 2015 was de Europese Commissie helemaal niet blij toen lidstaten grenscontroles instelden. Maar als de nood aan de man komt, voelen landen zich soeverein en verantwoordelijk.

Nog sterker zien we dat in de coronacrisis. De buitengrens van de Europese Unie zit dicht. Veel landen hebben de grenzen gesloten (gehad). En ook binnen landen speelden oude grenzen tussen regio’s weer op. Op dit moment bijvoorbeeld mogen Italianen alleen nog maar in hun eigen regio reizen.

Door die gesloten grenzen is de opmars van het coronavirus gestopt. Landen in Midden-Europa hebben het virus zo goed als buiten weten te houden. Slowakije heeft officieel slechts 28 doden en kan in de statistieken geen verschil met vorig jaar zien. Als het reizen was doorgegaan, zou dit er vast anders hebben uitgezien.

Ook het beleid is grensgebonden. The New York Times verzuchtte deze week dat de vijftig staten van de VS ook vijftig benaderingen laten zien. Dat is in de EU niet veel anders. De Franse lockdown was een heel andere dan de Nederlandse, om over Zweden maar niet te spreken.

In Duitsland heeft de centrale regering in Berlijn het bij de versoepelingen zelfs moeten afleggen tegen de deelstaten. Daar zijn nu grote verschillen te zien. Zelfs in het Verenigd Koninkrijk kwam de oude grens tussen Schotland en Engeland weer naar boven. Premier Johnson kondigde versoepelingen af, maar die zijn alleen van kracht in Engeland, want voor de deelregeringen in Schotland en Noord-Ierland gaat het te snel.

In Nederland deelt ‘Den Haag’ de lakens uit. Maar zelfs daar blijkt de ene veiligheidsregio anders op te treden dan de andere.

D66-leider Rob Jetten deed afgelopen zaterdag in NRC Handelsblad een oproep tot meer Europeanisering in het beleid. De coronacrisis had de noodzaak daarvan laten zien, zei hij.

Toch kan men ook precies het tegenovergestelde laten zien. Namelijk dat in een crisis als deze vooral de bestuurslichamen die het dichtst bij de burger staan, het meeste vertrouwen genieten. En daarom was het goed dat die oude grens nog niet helemaal van de kaart was verdwenen.