Met de lockdown in India kwamen vooral arme mensen, zoals dagloners en arbeidsmigranten, van de ene op de andere dag in een onwerkelijke situatie terecht.

Miljoenen dagloners probeerden, veelal te voet, terug te keren naar hun thuisstaat. Nog steeds staan overal in India dagelijks lange rijen voor voedselhulppunten die de ergste nood moeten verlichten. Hoewel ontwikkelingseconomen zoals Jean Drèze kritiek hebben op de manier waarop de lockdown is opgelegd, sprak Henk Bekedam van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) zijn waardering uit voor de maatregelen van de Indiase overheid. De snelle interventie was dan ook zijn advies.

„De Indiase regering heeft het virus vanaf het begin heel serieus genomen”, stelt Bekedam. „Ik kwam op 14 januari terug van verlof in Nederland. Dezelfde dag nog zaten we om tafel met het ministerie. India had weinig aanmoediging nodig. Binnen enkele dagen waren alle deelstaten gemobiliseerd. De lockdown is erg streng, maar het heeft wel geholpen om de curve laag te houden.”

Jongensdroom

Nederlander Henk Bekedam staat sinds 2015 aan het roer van WHO India. In 2002, tijdens de SARS-uitbraak, werkte hij voor de WHO in China. Mede door deze ervaring drong Bekedam bij de Indiase overheid aan op snel handelen.

De eerste berichten over Covid-19 waren voor hem dan ook een déjà vu. Hij had goede hoop de epidemie net zo te kunnen indammen als dat met SARS gelukt was. Covid-19 bleek echter al snel lastiger onder de knie te krijgen.

„SARS was alleen besmettelijk wanneer mensen koorts hadden en zo ziek waren dat ze wel in bed bleven. Het is nu duidelijk dat er in 80 procent van de Covid-19-gevallen weinig of geen symptomen optreden, terwijl er wel besmettingsgevaar is. Dat maakt de bestrijding van dit virus zo moeilijk. Wie zich goed voelt, loop rond en kan het virus zo doorgeven.”

Bekedam, geboren in Dalfsen, is opgeleid als arts aan de Universiteit Groningen. In Londen studeerde hij economische gezondheidswetenschappen. Sinds 1988 is hij werkzaam in de tropen. Eerst als arts en later als beleidsmaker, gericht op ziektepreventie.

„Toen ik dertien was, wilde ik al tropendokter worden. Al had ik geen idee hoe de tropen eruit zagen. Ik ben begonnen als arts in Zambia, daarna vertrok ik naar Malawi. Later heb ik me toegelegd op management en beleid, maar ik denk dat ik altijd zeer praktisch ben gebleven. Ik bleef ook de dokter die de keizersnede deed, naar ondervoeding keek en malaria behandelde. Je hebt er niks aan als je beleid uitstippelt dat niet praktisch uitvoerbaar is.”

Wereldwijd zijn er tekenen dat autocratische regeringen de lockdown misbruiken om bijvoorbeeld oppositie onder de duim te houden. Ook in India zijn daar aanwijzingen voor. Is dit iets dat de WHO meeneemt in haar adviezen?

„Natuurlijk. Zo heb ik een paar weken geleden al aan de Indiase regering kenbaar gemaakt dat de lockdown geen langdurige oplossing kan zijn. De motivatie daarvoor is ook heel praktisch: de oogst komt eraan. Als mensen niet kunnen oogsten, is dat een enorme klap voor de bevolking op het platteland. Maar de beslissingen hierover moet het land natuurlijk zelf nemen. Onze taak is om het beste advies te geven en nieuwe gegevens te delen met alle regeringen.”

Hoewel het aantal besmettingen nog altijd stijgt, heeft India in delen van het land inmiddels versoepelingen aangekondigd. Er is weer handel en de export wordt opgestart.

Bekedam staat er positief tegenover. „Veel langer is een lockdown niet houdbaar, want dat heeft enorme gevolgen. Niet alleen hier, maar ook in de VS en Europa. In Nederland is er nu de anderhalvemetersamenleving. Daar wordt hier nu ook aan gewerkt, maar dat is niet makkelijk. Je kunt je voorstellen hoe moeilijk dat in India gaat worden, met name in de sloppenwijken.”

De WHO-chef is blij dat India heeft aangekondigd om meer te testen, iets waarop hij eveneens heeft aangedrongen. Het wachten is vervolgens op een vaccin of goed medicijn dat corona de kop in kan drukken.

Bekedam: „Wereldwijd worden er momenteel zo’n negentig tot honderd vaccins ontwikkeld. Een aantal lijkt veelbelovend. Acht zijn al klaar voor de testfase. Dat is fenomenaal. Normaal kost het tien jaar voordat er een vaccin klaar is om op de markt te brengen. Als dingen heel goed gaan, dan zou er binnen twaalf maanden al een vaccin kunnen zijn. Maar veelbelovend is niet voldoende.”

Hoewel wetenschappers in India in juli een piek verwachten, is het aantal besmettingen nog steeds relatief laag. Zou de jonge bevolking of het warme weer in India’s voordeel werken? Of blijven gevallen onder de radar?

„Veel is nog onduidelijk. Wat ik wel durf te zeggen is dat de Indiase ic’s niet volstromen. Het zou inderdaad kunnen dat de jonge populatie een rol speelt. Of de warmte. Het is heel belangrijk om open te blijven. Als je met een nieuwe ziekte te maken hebt, dan ben je continu aan het leren. Zodra je nieuwe kennis vergaart, moet je de koers weer wijzigen. En daar zitten we nog middenin.”

Critici hebben vraagtekens gezet bij de houding van de WHO ten opzichte van China. Zo zou de organisatie te veel aan leiband van China lopen, waardoor de ernst van de situatie in Wuhan te lang onduidelijk is gebleven.

„Het is niet erg motiverend wanneer de geloofwaardigheid van de WHO in twijfel wordt getrokken. We hebben een duidelijke missie en daar blijven wij ons op richten.”