Op de digitale bijeenkomst van de Europese regeringsleiders van donderdag staat één punt centraal: het bespreken van een ‘Marshallplan’. Er leeft in de Europese breedte behoefte aan een steunplan, dat vergelijkbaar is met de steun die Europa na de Tweede Wereldoorlog van de Amerikanen ontving. Er is echter grote verdeeldheid over hoe zo’n plan eruit moet zien, over de bedragen en over hoe –en door wie– het moet worden gefinancierd.

Hoewel de Eurogroep, bestaande uit de ministers van Financiën van de eurozone, twee weken geleden na dagenlange discussie een akkoord bereikte over een noodpakket van 540 miljard euro, gaf de groep geen verdere invulling aan een herstelfonds. De discussie over het noodfonds is dus al door de Eurogroep uitgevochten, maar over het herstelfonds mogen de Europese regeringsleiders nog bakkeleien. De ministers van Financiën gaven al wel wat handvaten: het fonds moet „tijdelijk en doelgericht” zijn en er moeten „innovatieve financiële instrumenten” worden ingezet. Het zijn precies die innovatieve instrumenten waar EU-leiders verschillend over denken.

Zo stelt Spanje een herstelfonds van 1500 miljard euro voor, waaruit EU-lidstaten beurzen kunnen ontvangen. Volgens de Spanjaarden moeten het geen leningen zijn, om te voorkomen dat zuidelijke landen meer schulden opbouwen. Madrid wil dat het fonds met euro-obligaties wordt gefinancierd, waarvoor geen terugbetaling is vereist. De jaarlijkse rente zou dan met nieuwe EU-belastingen worden betaald.

Frankrijk kwam met het idee van een tijdelijk herstelfonds van zo’n 400 miljard euro. Dat zou door gezamenlijke schuldpapier, oftewel eurobonds, mogelijk moeten worden gemaakt. Dat Duitsland, Nederland en Oostenrijk niet te spreken zijn over eurobonds werd echter al duidelijk tijdens de onderhandelingen over het noodfonds in de Eurogroep.

Het is zeer de vraag of de leiders tot overeenstemming zullen komen. De voorzitter van de Europese Raad van regeringsleiders, Charles Michel, zou vooraf hebben besloten na de conferentie niet met een gezamenlijke verklaring te komen. In plaats daarvan zou hij volgens ingewijden met een eigen verklaring komen, die niet de unanieme goedkeuring van de 27 EU-leiders nodig heeft.

Vanwege de onenigheid was de verwachting bovendien dat er niet te lang zou worden stilgestaan bij de plannen van Frankrijk en Spanje. In plaats daarvan zouden de regeringsleiders de Europese Commissie mogelijk vragen met een plan te komen.

Herschrijven

De Europese Commissie is op dit moment al druk bezig met het herschrijven van de algemene Europese meerjarenbegroting (MFK). Er lag al een voorstel van de Commissie over de begroting op tafel, maar dat was vanwege de coronacrisis niet meer actueel. Het is de verwachting dat in het nieuwe plan een aanzienlijk deel van de begroting naar het herstel van de Europese economieën zal gaan. Volgende week zal dat voorstel worden gepubliceerd.

De Eurocommissaris voor de EU-begroting, Johannes Hahn, heeft voorgesteld om via de Commissie gemeenschappelijke leningen op de kredietmarkt aan te gaan, met de meerjarenbegroting als garantie. Zowel Frankrijk als Duitsland zou bereid zijn om het beheer van het herstelfonds op deze manier via de Commissie te laten lopen. Maar het is onwaarschijnlijk dat de Europese Raad hier donderdag al een besluit over neemt.

Over de vorige begroting konden de EU-leiders het begin dit jaar overigens niet eens worden. Met name Nederland wilde niet dat de begroting omhoog zou gaan, maar dat de bijdrage per lidstaat bij 1 procent van het nationaal inkomen zou blijven. Critici verwachten dat het moeilijk zal worden voor Nederland om vast te blijven houden aan die eis, omdat de begroting toch al vermindert vanwege een afname van het bruto nationaal inkomen in de EU door de crisis.

Bovendien zal er veel geld in een herstelfonds moeten worden gestoken. De Commissie wil zich in dat herstel blijven focussen op duurzaamheid, stelde Commissaris Frans Timmermans. Maar ook op dat gebied moet vanwege de crisis worden ingeleverd: voorstellen van de ”Green Deal” over biodiversiteit en kringlooplandbouw zijn daarom uitgesteld.